Shanghai Trance (2008)

Regie: David Verbeek | 122 minuten | drama | Acteurs: Tian Yuan, Lu Yulai, Zhang Heng, Tygo Gernandt, Cheng Haofeng, Xiao Han

Regisseur David Verbeek studeerde film in Nederland en Amerika en woonde een paar jaar in Shanghai. Hij heeft een voorliefde voor Chinese cinema en maakte zelf al een Chinese film voor de VPRO. Helemaal uit de lucht vallen komt dit onderwerp dus niet en kennelijk maakten zijn eerdere projecten hier indruk, want ‘Shanghai Trance’ is ook met Nederlands geld gefinancierd. En zo maakte hij, een Nederlander, in Shanghai een volledig Chinees gesproken film, met een bijna honderd procent Chinese cast.

Niet dat Verbeek zelf vloeiend Chinees spreekt hoor, naast het gebruik van zijn minimale kennis van de taal, leerde hij de woorden van het script uit zijn hoofd en kon zo de acteurs waar nodig was corrigeren. En niet iedereen was Chinees, Tygo Gernandt speelt Jochem, de Nederlandse vreemde eend in de bijt, die mondjesmaat Chinees spreekt en maar half geaccepteerd wordt, een personage waarvoor Verbeek de inspiratie uit eigen ervaringen haalde.

Trouwens, ook wij, de kijkers zijn in deze film vreemde eenden in de bijt. De camera fungeert als de ogen van een verbaasde toerist die verwonderd rondkijkt in deze gekke wereld, lang de tijd nemend voor elk nieuw fenomeen dat door zijn blik wordt gevangen; een manier waarop een autochtoon niet (meer) kijkt. Dit is dan ook een China dat de meeste mensen nog niet kennen. En dat maakt de film interessant en boeiend, hoewel dat ‘andere China’ (dus geen kruipende tijger en geen idyllische plattelandsplaatjes) niet bepaald fraai te noemen is, eerder verontrustend lelijk.

De jonge hoofdrolspelers hebben het ook moeilijk met dit China, deze stad. Hun ouders willen dat ze succesvol zijn in wereld die alleen maar om werken en geld verdienen gaat, gecombineerd met redelijk traditionele opvattingen over mannen- en vrouwenrollen en dat tussen vijftig verdiepingen hoge betonnen woonflats en kantoren (zonder het verschil te zien). Het alternatief is het moderne nachtleven, ook al niet iets om je op te verheugen. Blijven er nog andere alternatieven? Niet echt, want meer lijkt Shanghai niet te bieden, met haar dertien miljoen inwoners en negentig filialen Kentucky Fried Chicken, die passen in een stad waar niemand meer de tijd en de ruimte lijkt te willen en te kunnen creëren om écht te genieten (wat symboliseert armoede beter dan dat?).

De camera is natuurlijk nooit echt objectief, toch kan niemand zich volledig aan het beeld onttrekken dat dit ‘de wereld in verval’ is, waarin de totale leegte en destructieve sleur, op de loer liggen. Laten we dan in Gods naam gewoon van elkaar houden en lekker samen ons erdoorheen slaan, maar dat blijkt zo niet nog veel moeilijker. Soms zijn het ook de shots die vervelen overigens, ze duren wel eens wat te lang, zeker wanneer weer eens niemand zegt waar het op staat.

Dit lijkt geen hoopgevende film, maar is ook geen manifest om Shanghai, China of het westerse denken naar beneden te halen, daarvoor zijn de beelden neutraal genoeg, daarvoor zijn de personages en alles wat er gebeurt te onopgeschmuckt. Nee, dit is een oprechte poging een schrikbarende realiteit in beeld te brengen, die alleen draaglijk wordt gemaakt doordat we zien dat we met echte mensen te maken hebben en met echte mensen zijn er altijd mogelijkheden, nieuwe kansen. Maar of de groei, de grootstedelijke verrotting, de lelijkheid en de leegte nog helemaal terug te draaien zijn? Voorlopig willen ‘ze’ (lees ook: ‘we’) gewoon welvaart, ten koste van alles. Het hoopvolle zit hem in het feit dat de jonge mensen in de film hier ook hierin niet helemaal mee gaan, ze weten het allemaal niet meer. Ze zijn murw, in trance.

David Verbeek levert een film van internationaal formaat. Door de lange shots en vele stiltes valt het geheel iets langer uit dan nodig, maar de shots komen hard aan, mooi in lelijkheid, confronterend en eerlijk. Hij levert een knap hedendaags portret van een meedogenloos groeiende nachtmerrie die Shanghai heet.

Arjen Dijkstra

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 oktober 2008
DVD-release: 1 mei 2012