She Said (2022)

Regie: Maria Schrader | 129 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Carey Mulligan, Zoe Kazan, Patricia Clarkson, Andre Braugher, Jennifer Ehle, Angela Yeoh, Maren Heary, Sean Cullen, Anastasia Barzee, Keilly McQuail, Hilary Greer, Tina WongLu, Nancy Ellen Shore, Wesley Holloway, Stephen Dexter, Emma O’Connor, Brad Neilley, Katie Nisa, Stephanie Heitman, Jason Hewitt, Sujata Eyrick

Een droom in de kiem gesmoord. Daarmee begint de film ‘She Said’ (2022) van regisseur Maria Schrader. Een jonge vrouw wandelt met haar hond langs een idyllische kustlijn in het Ierland van 1992 en belandt per toeval op een filmset. Daar raakt ze gefascineerd door wat ze ziet; al die mensen die met elkaar toewerken naar het uiteindelijke resultaat: magie op het witte doek. Het duurt niet lang of ze mag zelf aan de slag op de set, als runner. Zien we hier het begin van een grootse carrière in de filmwereld? Maar dan schakelt Schrader naar diezelfde jonge vrouw, in tranen, rennend over straat, haar kleding stevig om zich heen vastklemmend. De angst is uit haar ogen af te lezen. Haar droom is bruut uit elkaar gespat. De ervaring, zo leren we later, heeft een donkere schaduw over haar leven gelegd die ze niet meer kwijtraakt.

Het verhaal van deze vrouw zou dat van vele andere vrouwen kunnen zijn die ooit in aanraking kwamen met Harvey Weinstein, de filmproducent die decennialang een van de machtigste mannen was in Hollywood. Binnen zijn filmmaatschappij, Miramax, heerste jarenlang een angstcultuur doordat Weinstein tientallen actrices en vrouwelijke medewerkers intimideerde, vernederde en zich seksueel aan hen opdrong. Iedereen die zijn wangedrag aan de kaak dreigde te stellen, werd door een team van gewiekste advocaten gedwongen een geheimhoudingsovereenkomst te tekenen in ruil voor een afkoopsom (zwijggeld dus). Op die manier kwam Weinstein overal mee weg. Totdat in 2017 twee volhardende onderzoekjournalisten van de The New York Times, Jodi Kantor en Megan Twohey, zich op de zaak stortten. Geruchten waren er namelijk al jaren, maar keiharde bewijzen ontbraken en slachtoffers durfden hun mond niet open te doen, uit angst voor de gevolgen van hun loslippigheid. Kantor en Twohey bleven doorgraven, rondbellen en door de schijnbaar ondoordringbare muur van onaantastbaarheid die Weinstein om zich heen had gebouwd heen hakken en publiceerden op 5 oktober van dat jaar hun reportage waarin meer dan tachtig vrouwen de filmproducent beschuldigden van aanranding en verkrachting. ‘We zagen tot onze verbazing hoe de dijk doorbrak’, schreven Kantor en Twohey twee jaar later in het voorwoord van hun boek ‘She Said’, waarin ze het hele proces nog eens nauwkeurig uit de doeken doen. ‘Miljoenen vrouwen over de hele wereld gingen vertellen hoe zij zelf misbruikt en onheus bejegend waren. Enorme aantallen mannen moesten opeens rekenschap afleggen voor hun agressieve gedrag, een ongekend moment van verantwoording.’

Daarmee geldt het werk van Kantor en Twohey als aanjager van de #MeToo beweging, die nog vrijwel dagelijks nieuwe zaken aan het licht brengt, in Hollywood maar ook ver daarbuiten, al zijn de vrouwen de eerste om te benadrukken dat zij niet de enige zijn die de verandering teweeg hebben gebracht, maar dat bijvoorbeeld ook toonaangevende juristen als Anita Hil en activisten als Tarana Burke de credits verdienen. ‘She Said’ is nu door Schrader verfilmd tot een relaas in de stijl van films als ‘All the President’s Men’ (1976, over het Watergate-schandaal), ‘Spotlight’ (2015, over het misbruik binnen de katholieke kerk) en ‘The Post’ (2017, over de Pentagon Papers). Sober, integer en met acteurs in de hoofdrollen die zichzelf niet belangrijker vinden dan het onderwerp dat hier wordt aangekaart. Dat betekent overigens niet dat Twohey (Carey Mulligan) en Kantor (Zoe Kazan) geen eigen persoonlijkheden hebben. Beide zijn hardwerkende moeders die een balans proberen te vinden tussen werk en gezinsleven; de een worstelend met wat lijkt op een postpartumdepressie, de ander met zo haar eigen schuldgevoelens richting het thuisfront omdat ze zich zo gepassioneerd op haar werk stort. Dat maakt hen menselijk, zeker in de capabele handen van Mulligan en Kazan, die ingetogen en naturel spelen, passend bij Schraders introverte aanpak. Wat ook zo’n sterk gegeven is: beide vrouwen hebben dochters. Meisjes die ze als leeuwinnen willen beschermen tegen monsters als Weinstein, die ze willen wapenen om te voorkomen dat zij ook slachtoffer worden. Natuurlijk is het toeval dat ze allebei dochters hebben, maar het feit dat de film dat zo nadrukkelijk laat zien zorgt voor een krachtige extra laag.

Twohey en Kazan lopen constant tegen muren op. Actrices die bang zijn hun mond open te doen omdat ze hun carrière niet op het spel willen zetten en dus alleen ‘off the record’ hun ervaringen willen delen (Ashley Judd is de enige die daadwerkelijk in de film te zien is als zichzelf, Gwyneth Paltrow en Judith Godrèche horen we als voice-over, Rose MacGowan besloot last minute af te zien van haar rol en liet haar stem inspreken door een andere actrice). De meeste oud-medewerkers die door Weinstein onheus bejegend werden, werden via het geheimhoudingscontract de mond gesnoerd. Maar zoals zo vaak is het zo dat als één schaap over de dam is, er meer volgen. Samantha Morton speelt Zelda Perkins, een oud-medewerkster van Miramax die het bedrijf verliet nadat een collega was aangerand, en maakt indruk met haar strijdvaardigheid. Zij heeft geen wurgcontract getekend en kan vrijuit spreken. Jennifer Ehle kruipt in de rol van Laura Madden, de Ierse vrouw uit de openingsscène, nu ouder, moeder van vier kinderen en strijdend tegen borstkanker. Het is in haar krachtige en diep verdrietige verklaring dat we pas echt voelen hoe diep de sporen zijn die Weinsteins wangedrag hebben nagelaten. Het is knap dat de film ons die impact doet voelen zonder daarvoor een of andere trukendoos open te trekken: Morton en Ehle vertellen simpelweg hun verhaal en laten hun woorden voor zichzelf spreken. Schrader koos er bewust voor geen terugblikken te tonen naar het daadwerkelijke wangedrag; in plaats daarvan laat ze de slachtoffers via voice-over hun herinneringen delen. De afschuwelijke beelden kun je er als kijker vanzelf bij bedenken.

Hier en daar speelt Schrader wat met de verwachtingen van de kijker – wanneer Twohey en Kantor langs twee bouwvakkers lopen bijvoorbeeld, of wanneer ze in een café tijdens een werkbespreking met eindredacteur Rebecca Corbett (Patricia Clarkson) onheus bejegend worden door een mannelijke bezoeker – maar het aantal van dat soort ‘frivoliteiten’ is op één hand te tellen. Het onderlinge sparren zoals we dat in ‘All the President’s Men’ en ‘Spotlight’ wel zagen, wat voor de nodige dynamiek zorgt, is hier tot een minimum beperkt. Dat maakt het tot een wel heel sober verslag van de gebeurtenissen. Maar dan wel een waarin duidelijk de keuze is gemaakt om de slachtoffers te allen tijde centraal te stellen, hen een stem te geven en te benadrukken hoe moedig – en van cruciaal belang voor toekomstige generaties – het van hen is om hun mond nu wel open te trekken. Dat maakt ‘She Said’ misschien niet zo meeslepend als de twee eerdergenoemde voorbeelden, maar wel een heel menselijke, empathische film. Een belangrijke film bovendien, die het in gang zetten van een ontwikkeling toont die voor velen – mannen en vrouwen – grote veranderingen heeft betekend en nog altijd betekent. Zeker als je het breder trekt dan alleen seksueel wangedrag en elke vorm van grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik laat meetellen.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 24 november 2022
DVD- en blu-ray-release: 15 februari 2023