Sherlock: The Abominable Bride (2016)

Regie: Douglas Mackinnon | 89 minuten | misdaad, drama | Acteurs: Benedict Cumberbatch, Martin Freeman, Una Stubbs, Rupert Graves, Mark Gatiss, Andrew Scott, Louise Brealey, Amanda Abbington, Jonathan Aris, Yasmine Akram, David Nellist, Catherine McCormack, Tim McInnerny, Natasha O’Keeffe, Tim Barlow, Gerald Kyd, Daniel Fearn, Stephanie Hyam, Damian Samuels, Charles Furness, Adam Greaves-Neal

Drie jaar moesten de fans wachten op seizoen 4 van Sherlock; met name vanwege het drukke werkschema van Benedict Cumberbatch, die dan ook de laatste jaren in vele films te zien is geweest. Gelukkig was er tussentijds – uitgezonden op 1 januari 2016 – een pleister op de wonde in de vorm van ‘Kerstpecial’ ‘The Abominable Bride’, een op het eerste oog op zichzelf staande aflevering die toch, naast zijn geheel eigen karakter, enkele verrassende onthullingen heeft over bepaalde bekende personages en zo deels werkt als teaser voor het aankomende seizoen. De meest kenmerkende eigenschap van ‘The Abominable Bride’ – de ‘twist’, zo je wilt – blijft echter wel zijn geheel eigen setting, of liever: tijd van handelen. In plaats van de ‘normale’, geüpdatete Sherlock waar we nu al jarenlang bekend zijn, krijgen we hier de oorspronkelijke, traditionele Sherlock voorgeschoteld, die uit de Victoriaanse negentiende eeuw. Eigenlijk de perfecte afwisseling van de reguliere serie, terwijl je toch de bekende vertolkingen – en acteurs – te zien krijgt. Kortom, avontuurlijk en veilig tegelijk. Een geval van, zoals de Amerikanen zouden zeggen, ‘having your cake and eating it too’.

Het punt is wel dat deze uitdrukking feitelijk een onmogelijkheid uitdrukt. Je kunt niet van twee walletjes eten; je moet een keuze maken. Het is de vraag of het hier ook inderdaad niet mogelijk was geweest, het geval is wel dat niet alles in deze vrolijke mix van tijden, denkbeelden en personages even goed werkt. ‘The Abominable Bride’ is zeer zeker het aanzien waard, maar een een nagelbijter of enorm intelligent relaas is het niet geworden. Daartegenover staat dat de relatie tussen Watson en Sherlock – uiteindelijk – op een interessante manier verstevigd wordt. En dat er veel humor aanwezig is, veelal het gevolg van verwijzingen naar of contrasten met parallellen in de moderne tijdslijn van Sherlock (de gebruikelijke seizoensafleveringen). De aflevering is uiteindelijk een geinige curiositeit, een leuke ‘what if’ voor de makers en met als bonus nog een intrigerende connectie met het heden.

De makers hebben Sherlock niet gewoon een nieuwe zaak gegeven, maar dan simpelweg in een andere tijd. Nee, het leuke is dat ze er voor een deel een soort remake of reboot van de eerste aflevering van (de moderne) Sherlock van hebben gemaakt. Dus zien we hoe Sherlock en Watson elkaar voor het eerst ontmoeten, maar dan dus in 1895. Watson komt terug van een andere oorlog en hij ziet Sherlock niet in een laboratorium een lijk afronselen met zijn riem (om te zien hoe lang na het overlijden er nog littekens of striemen te zien zijn), maar ergens in een kerker. Ook Mary doet haar intrede, maar haar rol is – aanvankelijk in ieder geval – beduidend minder actief en belangrijk. Dit is in lijn met de rollenverhouding in die tijd, en wordt extra benadrukt om het contrast met het heden (of de hedendaagse interpretatie van Sherlock) goed duidelijk te maken. Voor een deel ook voor komisch effect. Zoals in de scène waarin Sherlock en Watson in Baker Street benaderd zijn voor een zaak en ineens met zijn tweeën de deur uitgaan. ‘“Maar,” vraagt Mary enigszins beteuterd, “kan ik niets doen dan?” Waarop Watson lichtelijk vaderlijk op haar afloopt en zegt “Tuurlijk wel, want als we terugkomen zullen we honger hebben.” En met een korte streling van de onderkant van haar kin, gaat-ie ervandoor, Mary teleurgesteld achterlatend. Maar goed, zo ging het toen nou eenmaal.

Een ander element waaraan je merkt dat ze ‘niet meer in Kansas zijn’ is natuurlijk de kleding; Sherlock heeft niet meer zijn stoere regenjas met opstaande kraag, maar een stoffen overjas, met natuurlijk het traditionele, karakteristieke hoedje van Sherlock. Alleen de pijp ontbreekt nog. Verder heeft Watson een grote krulsnor, zijn er geen auto’s maar verplaatsen Sherlock en Watson zich per rijtuig of trein, en bestonden smartphones – of gewone phones – maar moeten mensen elkaar berichten sturen via telegram en informatie gewoon uit de krant halen. Tot op zekere hoogte is de verhaalkeuze ook redelijk ouderwets: een moordzaak die afhankelijk is van bijgeloof en een zweem van magie en hocus focus, waar men destijds ongetwijfeld veel bevattelijker voor was (al maakt een programma als ‘Mindf*ck’ wel duidelijk dat je iedereen vrij eenvoudig kan laten twijfelen over de realiteit) Dat is zowel een voordeel als een nadeel. Het voordeel is dat dit spookverhaal de makers de kans geeft om helemaal los te gaan met een creepy sfeer vol duisternis, mistige velden, enge geluiden en personages die ergens moederziel alleen achterblijven terwijl de mogelijke killer – wellicht een geest – op de loer ligt. Het nadeel is dat de aflevering – of in ieder geval de ontknoping – een tikkeltje Scooby Doo- en Hercule Poirot-achtig aandoet. Enigszins flauw dus. Ook zijn de achterliggende motivaties van de moordenaar niet in alles even geloofwaardig. Al is er dus wel degelijk ook spanning aanwezig.

Een ander wat minder punt is dat er uiteindelijk wat te weinig tijd wordt besteed aan de (achtergronden van de) op te lossen zaak. Vreemd genoeg lijkt Sherlock de oplossing halverwege de aflevering te weten en houdt hij er schijnbaar gewoon mee op. Vervolgens houden de personages zich een tijdje met andere zaken bezig, totdat de behandeling van de zaak weer nodig wordt en de focus zich weer hierop richt. Het probleem is voor een deel dat er verschillende agenda’s worden gevolgd. ‘The Abominable Bride’ is namelijk niet een rechttoe rechtaan (ouderwets) Sherlock-verhaal, maar er moet kennelijk ook nog een connectie zijn met de huidige Sherlock en Watson. Dit levert dit een veelheid aan verwijzingen en overgangen op, die op den duur een beetje vermoeiend aandoen.

Tegelijkertijd is de meerwaarde ook wel duidelijk. De referenties aan het heden zorgen voor interessante verdiepingen; van de psyche van Sherlock, van de relatie tussen Sherlock en Watson en van (de intelligentie van) Mary. Ook zal het de kijker goed doen om een bekend en geliefd personage terug te zien komen in deze aflevering en bepaalde zaken in (een ander) perspectief te kunnen zien. ‘The Abominable Bride’ is wellicht een ‘losse’ episode, maar helemaal onafhankelijk is-ie hierdoor niet te noemen. Daarnaast is de aflevering op zich – ondanks het gebrek aan focus en een echt intrigerende zaak – gewoon erg amusant, met leuke stijlvormen en een charmant inkijkje in de tijd en wereld van de ‘echte’ Sherlock. Oh, en was al gezegd dat Benedict Cumberbatch en Martin Freeman (weer) erg goed zijn hierin? Voor deze rollen en als duo is het een match made in heaven. Oftewel, fan of niet: gewoon kijken dus!

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

DVD- en blu-ray-release: 24 maart 2017