Sherlock: The Lying Detective (2017)

Regie: Nick Hurran | 89 minuten | misdaad, drama | Acteurs: Benedict Cumberbatch, Martin Freeman, Una Stubbs, Rupert Graves, Mark Gatiss, Louise Brealey, Amanda Abbington, Toby Jones, Lindsay Duncan, Sian Brooke, Georgina Rylance, Tom Brooke, Gina Bramhill, Martin Savage, Katy Wix, Matthew Romain, Vijay Doshi, Ben Abell

Met de tweede aflevering van seizoen vier van het razend populaire ‘Sherlock’ is de volgende fase aangebroken in de verdieping van de relatie tussen Sherlock en Watson, of liever gezegd: het oplossen van hun diepgewortelde conflict. Voor wie net ‘inschakelt’: ja, we hebben het inderdaad over Sherlock Holmes, de beroemde detective, die iedereen verbaast en verwondert met zijn onnavolgbare intellect bij het oplossen van zaken. Maar op een of andere manier is Sherlocks ‘core business’ ondergeschikt geworden aan soapachtige taferelen met een koppel dat gevangen zit in een soort huwelijkscrisis. Gelukkig geldt ook nu weer dat de acteurs interessant genoeg blijven om naar te kijken en dat de aflevering voldoende humor, spanning en intrigerende wendingen biedt om hem de moeite waard te houden. En met name de rillingen bezorgende schurk geeft deze episode net dat beetje extra.

Verhaaltechnisch gaan we hier verder waar we in de vorige aflevering gebleven waren. Ofwel, John Watson heeft alle communicatie verbroken met Sherlock omdat hij hem verantwoordelijk acht voor de dood van Mary, en Sherlock doet alles wat hij kan om het goed te maken. Het lijkt echter niet te lukken, wat hem in een depressie terecht doet komen en naar de drugs doet grijpen. Tenminste, daar heeft het alle schijn van. Bij Sherlock weet je nooit helemaal zeker hoe het zit. Ondertussen is hij door een jongedame benaderd voor een zaak. Zij heeft het vermoeden – omdat ze gedrogeerd was weet ze niet alles zeker – dat haar vader, Culverton Smith (Toby Jones), iemand vermoord heeft, en misschien wel meerdere mensen. Waarop Sherlock zich als een bezetene vastbijt in de zaak en vrij onkarakteristiek zonder bewijs de verdachte rechtstreeks confronteert. Heel onverstandig zou je denken. Wat is toch precies zijn plan? Want dat er iets achter zit, kan bijna niet anders.

Toch blijft het heel lang onduidelijk wat Sherlocks doel is en of hij überhaupt nog helder kan denken, wat ervoor zorgt dat je als kijker continu geboeid blijft. Extra ‘prikkelend’ wordt het door het grote gevaar dat hij tegenover zich krijgt in de vorm van deze (vermoedelijke) schurk, op ijzingwekkende wijze vertolkt door Toby Jones. Dit is echt een eersteklas engerd en de manier waarop dit personage gefilmd en gepresenteerd wordt, geven je soms het gevoel dat je naar een horrorfilm zit te kijken.

Soms slaan de makers hier wel wat te ver in door met expliciete onsmakelijkheden die onnodig zijn en alleen het doel hebben om te choqueren. Zoals wanneer Culverton Smith de mond van een lijk op de operatietafel herhaaldelijk open en dichtdoet, alsof het om een pop gaat. Het één keer tonen hiervan is al erg luguber, maar je zou nog kunnen beargumenteren dat dit nodig is om zijn zieke geest te laten zien. Maar om dit dan een halve minuut later nog eens te tonen – en ook nog eens in close-up – is pure sensatie.

Andere in het oog springende bedenkelijke aspecten hebben te maken met de opmerkelijke inzichten van met name Sherlock, maar ook enkele andere personages. Onthullingen – en last-minute reddingen – die op het moment zelf slim, diepzinnig of komisch zijn, blijken bij nadere inspectie niet altijd heel geloofwaardig te zijn. Soms ontdoet het de personages ook van hun vrije wil omdat hun gedrag tot in elk klein detail voorspeld kan worden. Oprechte emoties en in zekere zin de menselijkheid van de personages worden nu bijna onmogelijk gemaakt.

Goed, het is allemaal niet zo ernstig als het misschien lijkt en er kan – net als in de eerste episode – nog van veel scènes en momenten genoten worden, maar dergelijke ‘problemen’, alsmede het enorme gewicht dat het centrale persoonlijke drama krijgt, geven het geheel soms een wat grimmig, zwaarmoedig karakter, terwijl de kijker minder effectief wordt meegenomen in de gedachtestroom van Sherlock, wat altijd een groot deel van de fun was. Alle bezwaren ten spijt blijft ook ‘The Lying Detective’ gelukkig meer dan het kijken waard. Toby Jones is een ‘fijne’ tegenstander voor Sherlock en, het moet gezegd, alle zielenroerselen en crises die we voorgeschoteld hebben gekregen, zorgen ook echt voor een mooie, ontroerende conclusie. Oh, en blijf ook zeker tot het eind zitten voor de allerlaatste onthulling; eentje die je even met open mond naar de aftiteling laat staren…

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

DVD- en blu-ray-release: 24 maart 2017