Shock Head Soul (2011)

Regie: Simon Pummell | 70 minuten | documentaire | Acteurs: Hugo Koolschijn, Anniek Pheifer, Thom Hoffman, Jochum ten Haaf, Chris Nietvelt

‘Shock Head Soul’ is een case study verpakt als docudrama. De case die we hier bestuderen is die van de 19e-eeuwse Duitser Daniel Paul Schreiber, een jurist die op het hoogtepunt van zijn carrière een fenomenale inzinking kreeg. Eenmaal in een psychiatrische inrichting begon Schreiber met het schrijven van een dagboek, waarin hij probeerde om zijn afbrokkelende geest met enige logica te stutten. Dat dagboek biedt de lezer een inkijkje in de troebele ziel van een geesteszieke en in de methoden van de 19e-eeuwse psychiatrische wetenschap.

De geestelijk neergang van Schreiber is in ‘Shock Head Soul’ in een aantrekkelijk jasje gegoten. In nagespeelde scènes zien we hoe de jurist steeds dieper wegzinkt in wanen waarin vaders, vrouwelijke metamorfose en een Godgemaakte Woordmachine een rol spelen. Ook zien we scènes uit de jeugd van Schreiber, wiens geleerde vader allerlei gruwelijke experimenten uitvoerde op zijn zoon. De combinatie van jeugdtrauma, stress en een ongelukkige hersenstructuur zouden bij Schreiber paranoïde schizofrenie hebben veroorzaakt.

Dat laatste is niet de scherpzinnige diagnose van deze recensent, maar het commentaar dat in de film is verwerkt van hedendaagse psychiaters en neurologen. Dat hooggeleerde commentaar wisselt de nagespeelde scènes af. Om in 19e-eeuwse sferen te blijven, zijn de wetenschappers gekleed in ouderwetse kleren en geven ze commentaar vanuit de rechtszaal waarin Schreiber zijn zaak bepleitte. Schreiber vond zelf dat hij niet in een inrichting thuishoorde omdat hij niet gevaarlijk was voor zichzelf of zijn omgeving.

Door consequent in de 19e eeuw te blijven, krijgt het docudrama een stijlvastheid die in veel vergelijkbare documentaires ontbreekt. Bovendien is het commentaar wel hooggeleerd, maar prima te volgen voor iedere leek. Dat is helaas niet het geval bij de Nederlandse acteurs die de Engelssprekende Duitsers spelen. Hoewel ze stuk voor stuk voortreffelijk acteren, is hun Engels zonder ondertiteling vaak nauwelijks te volgen.

Het is het enig minpuntje van een boeiend en aantrekkelijk vormgegeven verhaal. Een verhaal dat je laat nadenken over de aard van de werkelijkheid, de feilbaarheid van wetenschap en de smalle grens tussen genialiteit en gekte. En voor wie het allemaal te deprimerend of complex vindt, zijn er altijd nog de prachtige muziek en de bizarre computeranimaties. En dat ene fijne gedichtje over Shock Headed Peter, nog zo’n onaangepast geval.

Henny Wouters

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 26 april 2012
DVD-release: 24 september 2012