Sholay (1975)
Regie: Ramesh Sippy | 204 minuten | actie, avontuur, komedie, drama, musical, thriller | Acteurs: Sanjeev Kumar, Dharmendra, Amitabh Bachchan, Amjad Khan, Hema Malini, Jaya Bachchan, A.K. Hangal, Satyendra Kapoor, Iftekhar, Leela Mishra, Mac Mohan, Sachin Pilgaonkar, Govardhan Asrani, Viju Khote, Major Anand, Bihari
Sholay (Hindi voor ‘sintels’) knettert en knispert alle richtingen uit. In meer dan drie uur dekt het, in vintage masala-stijl, de genres actie, komedie, romance, avontuur, western, misdaad en musical af. Iets voor iedereen luidt dan ook de hoofgedachte van de masala-film. Typisch voor die pittige mix zijn de schokkende veranderingen in toon die de plot uit z’n voegen doen springen. Dat stuwt de film vooruit – en bij gelegenheid ook even weer achteruit –, maar verbrokkelt ook wel een hoofdgedachte of inhoudelijke eenheid. Nu eens episch, dan weer kluchtig, dan weer romantisch, dan weer spannend. De afwisseling werkt pas bij gratie van de kwaliteit van alle gehelen. Wanneer het ene gevoel de verkeerde scene binnentreedt of omgekeerd de ene scene het verkeerde gevoel oproept, voelt de kijker door de vonken het vuur niet meer.
In wezen vergaat het de film zoals z’n hoofdpersonages. De twee criminelen Veeru (Dharmendra) en Jai (Amitabh Bachchan) worden ingehuurd door gepensioneerd politieofficier Takur (Sanjeev Kumar) om de wrede Gabbar Singh (Amjad Khan) die een dorp terroriseert, te pakken te krijgen. Behalve criminelen zijn de twee ook bloedbroeders en lotgevallen. Hun lot laten ze afhangen van de voor hen heilige kop of munt, het spel dat hun cruciale beslissingen bepaalt. Wanneer het dubbeltje ineens op z’n kant valt, schenken Veeru en Jai de film meteen z’n meest samenvattende beeld: dit kan elke kant uitvallen. De kant van de charmante acteerprestaties van een sterrencast, de immersieve cinematografie, de duizelingwekkende stunts en de legendarische muziek van R.D. Burman. Of de kant van de niet landende grappen en flauwe slapstick, de vele plotholes, verouderde genderrollen en de ‘Once Upon a Time in the West’-diefstallen.
De geschiedenis heeft echter uitgewezen dat het een kopstuk is geworden aan de Hindi filmhemel. Toen ‘Sholay’ voor het eerst werd uitgebracht, draaide de film vijf jaar lang onafgebroken in het Minerva-theater in Mumbai, dat plaats biedt aan 1500 toeschouwers. BBC India riep via een online poll de film ook uit tot ‘film van het millennium’ en eveneens riep een poll van het British Film Institute de film uit tot beste Indiase film aller tijden. R.D. Burmans soundtrack verkocht een half miljoen platen en cassettes en de meteen herkenbare dialogen worden geciteerd op trouws, in politieke speeches en reclamecampagnes. De film is een cultureel fenomeen. Maar voor de actuele niet-Indiase kijker, die de dialogen niet getrouw kan oppikken en de culturele context rond de film mist, blijft het een dubbeltje op z’n kant. Maar wel een met voor elk wat wils.
Arthur Vandermoere
Waardering: 3.5
Speciale vertoning: Bollywood Summer Filmfestival 2025 (11, 12 en 13 juli 2025, Kinepolis)