Shortbus (2006)
Regie: John Cameron Mitchell | 102 minuten | drama, komedie | Acteurs: Raphael Barker, Lindsay Beamish, Justin Bond, Jay Brannan, Shanti Carson, Paul Dawson, PJ DeBoy, Sook-Yin Lee, Yolonda Ross, Rachael C. Smith, Peter Stickles, Daniela Sea, Fast Ali
Aanvankelijk is het moeilijk om een analytisch gezond perspectief te houden bij het kijken naar ‘Shortbus’, de seksueel bijzonder expliciete film van de regisseur van het geprezen ‘Hedwig and the Angry Inch’. Het is lastig om door alle bomen, of liever: de vele penissen en borsten, het bos te blijven zien. Maar de film is niet één lange, shockerende gimmick met voor iedereen zichtbare penetraties en masturbaties van de personages. Er worden namelijk ook nog wat emotionele, en soms grappige, verhalen verteld tussendoor; verhalen die onlosmakelijk verbonden zijn met de seksuele handelingen in de film.
“Tussendoor” is dus niet de juist term. De seks in de film maakt een essentieel onderdeel uit, of is synoniem met, de vertelde verhalen. Bezwaren over onfunctionele seks of onnodig bloot kunnen dus al meteen onder het tapijt verdwijnen. De vraag is nu alleen of de verhalen inhoudelijk gezien genoeg de moeite waard zijn om de film interessant te houden. Hebben we hier te doen met waardevol drama of is de controversiële, seksuele vorm uiteindelijk de grootste trekpleister?
Het antwoord ligt ergens in het midden. De problemen lijken in eerste instantie weinig spectaculair te zijn. Een sekstherapeute die zelf geen orgasme kan krijgen? Het is ironisch en zorgt voor grappige momenten in de film, maar een wereldschokkend probleem kan het toch niet genoemd worden. Dit oogpunt verandert enigszins wanneer zij temidden van een groepje vrouwen in de Shortbus-club praat over haar seksuele ervaringen. Ze lijkt er nauwelijks van te genieten, en zegt zich tijdens vrijpartijen met haar man zelfs te voelen alsof iemand haar wil doden, en dan maar glimlacht om er doorheen te komen. Vooral na de (overdreven) paradijselijke omschrijvingen van orgasmen van de andere vrouwen, die het bijvoorbeeld ervaren als het vrijlaten en wegschieten van creatieve energie en ontstaan van universele vrede, is haar verklaring toch wel betrekkelijk schrijnend. Na deze ontboezeming van Sofia, wanneer ze emotioneel gezien op haar kwetsbaarst is, wordt een polaroid van haar geschoten door Severin, die dit met alle mensen doet die ze tegenkomt, in het kader van een kunstzinnig project. Severin, een dominatrix, heeft ook zo haar problemen: ze weet niet hoe ze een waardevolle relatie moet onderhouden en valt voor foute types. Dan zijn er James en Jamie, twee mannen die hun relatie willen openen voor nieuwe impulsen, oftewel contacten. Dat dit vragen om moeilijkheden is, kun je op je klompen aanvoelen, en de complicaties die ontstaan zorgen dan ook voor weinig betrokkenheid bij de kijker, al is James mentale ineenstorten tegen het einde van de film wel degelijk dramatisch effectief.
Hoewel sommige subverhalen dramatisch interessanter worden bij nadere beschouwing, zo wordt Sofia’s aandeel boeiender wanneer je het ziet als een ontdekkingstocht naar zichzelf – ze probeert wanhopig haar eigen lichaam te ontdekken, en bij extensie, haar eigen geest – is het toch vooral de humor die de film geregeld aantrekkelijk houdt. Er is Sofia die als een bezetene met een vibrator in de weer gaat op de keukenvloer, maar steeds moet gaan verliggen voor een comfortabelere positie, en uiteindelijk moet stoppen omdat ze teveel wordt afgeleid door haar man die in de huiskamer op zijn beurt aan het masturberen is bij internetporno. Sofia gaat ook met haar man naar de Shortbus-club gaat en brengt bij wijze van experiment een vibrerend ei waar haar man de afstandsbediening voor heeft, welke hij kan gebruiken wanneer hij “contact” wil, terwijl hij zich aan de andere kant van het vertrek bevindt. De beste man stopt het ding echter in zijn kontzak en gebruikt het ding zo, zonder het te beseffen, iedere keer dat hij ergens gaat zitten of van positie wisselt, met alle grappige consequenties van dien. Zowel dramatisch als komisch effectief is het moment dat Sofia aan het praten is met Severin terwijl het ei ineens “afgaat”. Deze laatste gaat vervolgens bovenop Sofia zitten, en vraagt haar niet te bewegen, omdat Severin heel gevoelig is en dit al voldoende is om haar tot een hoogtepunt te brengen, terwijl het, betreurenswaardig genoeg, dit effect niet heeft bij Sofia. En wat te denken van een mannentriootje, waarbij er enthousiast het Amerikaanse volkslied gezongen met als microfoons de edele delen van de heren? Als je eenmaal gewend bent aan al die mannelijke blootheid in beeld, kun je niet anders dan de humor hiervan inzien.
De film is niet zo diepgaand als hij had kunnen zijn. Hiervoor zijn de problemen lange tijd niet meeslepend genoeg en krijgen we geen breed genoeg beeld van de personages. De film biedt wel een aardige mix van drama en humor, en heeft een gewaagde vorm en dapper acteerwerk van zijn non-professionele spelers. Sook-Yin Lee kwijt zich bewonderenswaardig van haar taak als emotioneel anker en vertegenwoordiger van de centrale thematiek in de zoektocht naar haar eigen seksualiteit. ‘Shortbus’ zal zeker niet iedereen aanspreken, maar voor de “avontuurlijk” ingestelde kijker kan de film wel degelijk een interessante ervaring vormen.
Bart Rietvink
Waardering: 3
Bioscooprelease: 26 oktober 2006