Sidik en de panter – Sidik and the Panther (2019)

Recensie Sidik en de panter CinemagazineRegie: Reber Dosky | 83 minuten | documentaire

‘Sidik en de Panter’ opent met een weids shot van een imposant en door een flinke berg sneeuw bedekt berglandschap. In de verte zien we een eenzame wandelaar naderen die slechts gewapend is met een wandelstok, stokoude verrekijker en handzaam schrijfblokje. Het is Sidik, een man met een missie. Zijn ultieme doel: aantonen dat de illustere en ongrijpbare Perzische panter (Panthera pardus saxicolor), een zeldzame ondersoort van de luipaard, nog rondstruint in de Koerdische bergen tussen Noord-Irak en Iran. Als Sidik kan bewijzen dat deze bedreigde diersoort nog voorkomt in zijn thuisland, zou het gebied namelijk de status van nationaal park krijgen en voortaan gevrijwaard blijven van de bombardementen en andere oorlogsgruwelen waardoor Sidiks geboortestreek al decennialang wordt geteisterd. Eerst was er Saddam, daarna kwamen de nietsontziende beulen van IS.

De panter staat in deze vertelling dan ook symbool voor een volk dat eigenlijk altijd structureel in de steek is gelaten door de internationale gemeenschap. Het dier is niet alleen een reëel bestaande biologische entiteit, maar ook een metafoor voor hoop en de eeuwenoude verbintenis tussen mens en natuur. Hoe schichtig en geheimzinnig de Perzische panter is, blijkt wel uit het feit dat niemand die Sidik op zijn queeste tegenkomt het genoegen heeft gesmaakt om de katachtige in levenden lijve te aanschouwen. Daarentegen kent bijna iedereen iemand die het roofdier wel ooit heeft gezien. Meestal betreft het oude waarnemingen, vaak afkomstig van de (groot)ouders van de ondervraagde personen.

Ondanks de titel ‘Sidik en de panter’ zijn de bergen de ware hoofdrolspelers in deze film. “Tirannen komen en gaan, maar de bergen hebben nooit voor ze geweken. De enige vriend die de Koerden hebben, zijn de bergen.” Met die uitspraak typeert de wijze Sidik de tijdloosheid van het landschap waarin hij ronddwaalt. Op zijn zoektocht naar de Perzische panter ontmoet hij ook diverse andere mensen. Soms zielsverwanten, soms tegenpolen, waardoor zich interessante discussies ontspinnen over het leven en de relatie tussen mens en natuur.

Een jonge man vertelt bijvoorbeeld dat hij veel tijd in de natuur doorbrengt omdat er weinig anders te doen is. Zijn droom? Naar Europa trekken, vooral omdat hij daar betere kansen heeft op goedbetaald werk en gemakkelijker een gezin kan stichten. Sidik is het daar niet mee eens: “Wie zijn thuisgrond verlaat, verliest zijn waardigheid”, merkt hij nuchter op. Vervolgens drukt hij zijn gesprekspartner op het hart dat een stapje terugzetten naar de natuur, de bron waaruit we allemaal zijn ontsproten, uiteindelijk de beste manier is om jezelf te herontdekken. “Het is hier de hemel op aarde, en als het niet zo is, dan moeten we het zo maken”, aldus Sidik. Helemaal in lijn met zijn beschermingsboodschap legt hij twee mannen die hij ontmoet uit waarom ze geen levende bomen moeten omhakken. De panterzoeker schrikt er ook niet voor terug om een geladen AK-47 uit de handen van een jonge onverlaat (hoogstwaarschijnlijk een stroper) te grissen.

Met sublieme panoramabeelden en doordachte close-ups brengt regisseur Reber Dosky de ruige toppen en natuurrijke dalen van het Zagrosgebergte subliem in beeld. Onderwerp en omgeving versmelten regelmatig tot een ondeelbare eenheid. De voor ons zo vertrouwde digitale informatiemaatschappij lijkt lichtjaren verwijderd van het rustieke oord waar Sidik met zijn oude verrekijker uitkijkt over eindeloze vlakten, minutieus diersporen analyseert, steenbokken en vale gieren observeert en wildcamera’s bevestigt aan de bomen. Alles wat hij ziet en leert wordt opgeschreven in een ouderwets notitieblokje. Maar soms opent zich ook in dit tijdloze landschap een venster naar de moderniteit. In een adembenemend mooie vallei stuit Sidik op twee voorbijgangers met een pakezel die Messi heet. De jongelingen beginnen nadien over El Clásico, de voetbalklassieker tussen FC Barcelona en Real Madrid. “Het was maar een saaie pot”, verzucht het tweetal meewarig.

Hoewel je lange tijd de indruk hebt dat Sidik vooral sisyfusarbeid verricht, gloort er uiteindelijk toch wat hoop aan de horizon. Op zo’n vijftig kilometer van het gebied waar Sidik met nimmer aflatende ijver speurt naar de gevlekte geest van de bergen, heeft onderzoekster Hana Razi met behulp van wildcamera’s Perzische panters vast weten te leggen op de gevoelige plaat. Het is een afstand die een mobiel, snel en atletisch gebouwd dier als een panter in minder dan een dag zou kunnen overbruggen.

‘Sidik en de panter’ is een fraaie, ingetogen film met een brede thematische basis. Het belang van het kennen van je wortels, het leven met trauma’s en de band tussen mens en natuur; het komt allemaal voorbij. Maar bovenal is de film een ode aan de orale vertelcultuur en de kracht van verhalen, een traditie die in het moderne Westen helaas steeds meer vervaagt.

Frank Heinen

Waardering: 4

Speciale vertoning: Movies That Matter on tour, april 2020
Bioscooprelease: 10 september 2020