Sing Your Song (2011)

Regie: Susanne Rostock | 104 minuten | documentaire

‘Huisslaven’, zo noemde zanger, acteur en activist Harry Belafonte Condoleezza Rice en Colin Powell in 2002. Hij vond dat ze als invloedrijke Afro-Amerikaanse politici in opstand moesten komen tegen het besluit van de toenmalige president George W. Bush om ten oorlog te trekken tegen Irak. Het zou niet de laatste keer zijn dat Belafonte – inmiddels dik in de tachtig – kritiek zou leveren op gevestigde orde, en zeker niet de eerste keer. Een groot deel van zijn leven is de in 1927 geboren Belafonte betrokken geweest bij protestbewegingen. Zo speelde hij een belangrijke rol in de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. In Nederland is hij lang niet zo bekend als in zijn vaderland, waar zijn liedjes waaronder ‘Island in the Sun’ en ‘Banana Boat Song’ bijna tot het nationaal cultureel erfgoed behoren. Filmmaakster Susanne Rostock geeft met haar documentaire ‘Sing Your Song’ (2011) een inkijkje in het leven van de charmante en intrigerende Belafonte, die eigenlijk al jaren eerder zijn eigen biopic had moeten krijgen.

‘Sing Your Song’ begint in de flat in Harlem, New York, waar de jonge Harry opgroeide. Zijn vader ging er snel vandoor, waarna zijn moeder besloot haar zoon naar familie op Jamaica te sturen. Op het Caribische eiland wordt hij muzikaal gevormd. Eenmaal terug in de VS rolt hij, nadat hij in de Tweede Wereldoorlog gediend had in het Amerikaanse leger, bij toeval de entertainmentwereld in. Eerst als jazzzanger, maar ook het toneel lonkte. Hij volgde acteerlessen met niemand minder dan Marlon Brando, Sidney Poitier en Walter Matthau, met wie hij hechte vriendschappen opbouwde. In 1953 was hij de eerste zwarte artiest die een Tony Award won. Rond die tijd maakte Belafonte de overstap naar Hollywood, waar hij onder meer schitterde in ‘Carmen Jones’ (1954, naast de tragische Dorothy Dandridge) en in ‘Island in the Sun’ (1957), waarin zijn tegenspeelster Joan Fontaine was. Dat een blanke vrouw en een zwarte man op het witte doek een romance beleefden, veroorzaakte nogal wat opschudding. Het zwengelde Belafontes drang om te strijden voor gelijke rechten voor blank en zwart alleen maar verder aan.

Een film over Belafontes leven draait namelijk niet alleen om entertainment, maar vooral ook om politiek. Het lijkt wel of zijn leven verstrengeld is met de Amerikaanse moderne geschiedenis. In jaren vijftig belandde hij vanwege zijn principes van gelijke rechten op de zwarte lijst van de beruchte communistenjager Joseph McCarthy, een decennium later stond hij vooraan als er gedemonstreerd moest worden voor gelijke rechten. Martin Luther King Jr. was een persoonlijke vriend en Belafonte gebruikte zijn persoonlijke netwerk van beroemdheden om aandacht te genereren voor de Civil Rights Movement. Zijn tv-shows werden goed bekeken en zijn platen gingen als warme broodjes over de toonbank, maar in het zuiden van de VS maakte het niet uit of je een Hollywoodster was. Als Afro-Amerikaan werd je daar hoe dan ook als minderwaardig gezien. Een optreden van Belafonte in de show van Petula Clark, waarin zij tijdens een duet zijn arm aanraakte, zette de boel nog maar eens flink op scherp. Ook Afrika stal zijn hart. Niet alleen gaf hij Afrikaanse artiesten als Miriam Makeba een podium in zijn tv-show, hij steunde de strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika. Bovendien was hij van de initiatiefnemers van ‘USA for Africa’, de benefietsingle ten bate van de hongersnood in Ethiopië, halverwege de jaren tachtig. Nu hij de tachtig gepasseerd is, is hij nog altijd even strijdbaar en weet hij verschillende generaties samen te brengen in het gevecht voor een betere wereld.

‘Sing Your Song’ is een ode aan de man die vanaf de eerste dag dat hij het podium betrad, zich heeft hard gemaakt voor de rechten van etnische minderheden over de hele wereld en vertelt niet alleen zijn levensverhaal, maar plaatst dat veelbewogen leven ook nog eens in de context van zijn tijd. Belafontes levensverhaal is namelijk de Amerikaanse moderne geschiedenis in een notendop. Dat de goede man ook nog eens welbespraakt, bedachtzaam en sympathiek is en zijn boodschap van gelijke rechten overtuigend weet over te brengen, maakt ‘Sing Your Song’ een prettige kijkervaring. Doordat Belafonte open en eerlijk is over zijn tekortkomingen (twee huwelijken strandden en zijn vier kinderen kregen niet altijd de aandacht die ze verdienden), en dus ook een kritische noot plaatst, ondanks dat Harry’s eigen dochter de film produceerde, krijgt de film nog meer overtuigingskracht. Rostock wist bovendien veel interessant archiefmateriaal te bemachtigen en betrokken en aansprekende sprekers, onder wie Sidney Poitier, Coretta Scott-King (de weduwe van Martin Luther King Jr.) en een handvol vroegere burgerrechtenstrijders te strikken, met als resultaat een uitermate boeiende geschiedenisles aan de hand van het indrukwekkende levensverhaal van de man die zich naar eigen zeggen zijn hele leven al in een ‘staat van eeuwigdurend optimisme’ bevindt.

Patricia Smagge