Slingshot Hiphop (2008)
Regie: Jackie Salloum | 80 minuten | muziek, documentaire | Acteurs: Ibrahim Abu Rahala, Nahwa Abed Al’Al, Mohammed Al Farra, Motaz Alhweihi, Abeer Al Zinati, Alaa Bishara, Mahmoud Fayad, Safaa Hathoot, Mahmoud Jreri, Adi Krayem, Anan Kseem, Suhell Nafar, Tamer Nafar, Mahmoud Shalabi
Een film over en uit Palestina waar je een prettig gevoel aan over houdt na het kijken is niet een van de makkelijkste taken voor een filmmaker. Toch lukt het Jackie Salloum, een New Yorkse kunstenares en filmmaakster, terwijl ze niet schuwt de ellende van alledag in de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever te verbeelden, de film een opgewekte toon mee te geven. Dit komt vooral door de positieve, intelligente en geestige jongeren die de hoofdpersonen vormen van deze documentaire over hiphop in Israel en Palestina.
Salloum houdt de humor er vanaf het begin in door onder andere oude filmbeelden te laten zien van een jeugdige Tamer Nafar, nu aan het hoofd van Palestina’s bekendste hiphopformatie DAM, waarin hij stoere Engelstalige gangsterrap laat horen. Hierover heen is ironisch audiocommentaar te horen van het broertje van Tamer, Suhell, ook deel van ‘Da Arabian MC’s’. Opvallend is hoe genuanceerd de meeste jongens naar hun situatie kijken (ook al zijn ze in hun teksten veelal behoorlijk fel – dat hoort ten slotte bij het type muziek dat ze maken). We zien ze ook in hun thuissituatie, waaruit blijkt dat ze allemaal uit behoorlijk gegoede, moderne en intellectuele gezinnen komen, met vrijgevochten ouders die wijze woorden – zowel in het Arabisch als het Hebreeuws – spreken en hun kinderen onvoorwaardelijk steunen. Later blijkt wel dat dit voor vrouwen net even iets anders ligt als Abeer, de nicht van een van de rappers, ook deel wil uitmaken van het succes en haar talent op het podium wil vertonen. Dan blijken toch niet alle families zo ruimdenkend en de sociale beperkingen nog lang niet voorbij, tenminste niet voor vrouwen. Abeer laat zich gelukkig niet kisten en besluit, buiten de weet van haar familie om, alsnog mee te doen met haar mannelijke familieleden – gelukkig maar, want ze is erg goed en zowel zij als de jongens van DAM verwerken de onderdrukte positie van (Arabische) vrouwen in hun teksten. Hieruit blijkt eens te meer dat de hiphoppers zich bewust zijn van hun sociale positie en status – de muziek heeft duidelijk een emancipatoire werking op de jongeren in de Palestijnse gebieden.
De film geeft een duidelijke, maar genuanceerde weergave van de situatie van de jongens en meisjes. Israel komt natuurlijk niet al te goed uit de bus, maar je kunt de jongens nooit betrappen op kortzichtige of racistische opmerkingen. Ze laten vooral de benarde en vaak ronduit onmogelijke politieke situatie zien waarin de verschillende Palestijnen hun dagelijks leven moeten vormgeven. De populaire Mahmoud Shalabi (van MWR) uit Akko, een Arabische havenstad in het noorden van Israel, toont hoe het komt dat Arabische jongeren terecht komen in een spiraal van verveling, armoede, drugs en geweld. Er is niets waar jongeren zich mee bezig kunnen houden op cultureel vlak, beaamt ook de sympathieke Tamer. Toch, zegt hij, is er een glimpje hoop, een klein vlammetje waaraan hij zich vastklampt om niet in negativiteit te vervallen. Daarbij is hun situatie – van de zogenoemde ’48 Palestijnen, die na 1948 in Arabische steden binnen Israëlisch grondgebied bleven wonen – nog altijd een stuk beter dan hun ‘broeders’ in de Gazastrook of de Westelijke Jordaanoever. In Gaza woont Mohammed samen met zijn collega’s van PR, oftewel Palestinean Rappers. Ook zij blijven grapjes maken, zelfs als ze uren moeten wachten voor een checkpoint, en niet eens om de Gazastrook uit te komen (dat is überhaupt ondenkbaar) maar alleen om van Khan Younis (hun woonplaats) naar Gaza Stad te gaan – ongeveer twintig kilometer verderop. Dit is ook meteen het meest wrange van de hele situatie: deze jongens worden voortdurend gefrustreerd, hebben geen bewegingsvrijheid en nauwelijks toekomstperspectief. Hier zou je toch spontaan stenen van gaan gooien naar de eerste de beste autoritaire figuur. Maar niet deze jonge hiphoppers; zij verwerken alle frustratie in hun teksten en merken gelukkig dat ze op die manier veel verder komen. Uiteindelijk lukt het dan ook alle groepen samen te krijgen in Ramallah – waar ze elkaar na jaren van virtueel contact eindelijk in de armen kunnen sluiten en gezamenlijk de waterpijp aan kunnen steken.
Gelukkig maakt Salloum er nooit een sentimentele film van: ze laat de verschillende delen als één lange MTV-reclame in elkaar over lopen, compleet met vlotte graphics en stukjes (geïmproviseerde) videoclip, waardoor de boodschap helemaal in stijl verpakt is.
Ruby Sanders