Song for a Raggy Boy (2003)

Regie: Aisling Walsh | 100 minuten | drama | Acteurs: Aidan Quinn, Iain Glen, Marc Warren, Dudley Sutton, Alan Devlin, Stuart Graham, John Travers, Chris Newman, Andrew Simpson, Mark Butler, Bernard Manning, Samuel Bright, Robert Sheehan, Caoimhin ‘Tojo’ Barra Doherty, Michael McGee, John Collins, Michael Scott, Robert White, Michael Sloan, Claus Bue, Jude Sweeney, Joe O’Gorman, John Hand, Nessa Fitzgerald, Simone Bendix

Je kon je als Iers jongetje aan het einde van de jaren dertig maar beter gedragen. Vele Ieren zullen zich de verschrikkingen van de beruchte heropvoedingsinstituten, die tot halverwege de jaren tachtig hebben bestaan, nog tot in detail kunnen herinneren. Daar werden jongens geplaatst waarvan men vond dat ze een lesje verdienden: kleine crimineeltjes, onhandelbare jongens, wezen of gewoon kinderen voor wie de ouders geen tijd hadden. Het maakte niet eens uit waarom je in zo’n instituut werd geplaatst, want eenmaal binnen werden de jongens allemaal hetzelfde behandeld. Je naam moest je inruilen voor een nummer en er werd nauwelijks aandacht besteed aan onderwijs, waardoor de meeste jongens analfabeet bleven. Het ergste was nog dat de jongens waren overgeleverd aan de grillen van de sadistische leraren c.q. priesters, die hen naar hartenlust gebruikten als speelbal waar ze hun agressie en seksuele lusten op konden botvieren. In die tijd was de katholieke kerk oppermachtig, duldde ze geen tegenspraak en bedekte ze de ergste misdaden met de mantel der liefde. Over de verschrikkingen van de Ierse heropvoedingsinstituten gaat de film ‘Song for a Raggy Boy’ (2003) van regisseur Aisling Walsh.

William Franklin (Aidan Quinn) is zojuist teruggekeerd uit de Spaanse burgeroorlog, waar hij uit idealisme in mee vocht en waar zijn geliefde en zijn beste vriend voor zijn ogen werden vermoord door de aanhangers van Franco. Omdat Franklin zijn principes heeft verloochend ging hij vrijuit en kon hij terugkeren naar Ierland. Hoewel hij er de papieren niet voor heeft, besluit hij als leraar aan de slag te gaan op St. Judes, alwaar hij op zijn geheel eigen wijze lesgeeft in de Engelse taal. Tot zijn verbazing blijken de meeste leerlingen, jongens van rond de twaalf jaar, analfabeet te zijn. Er is dus genoeg werk voor hem te doen en hij laat hen kennismaken met literatuur en poëzie. Dan ontdekt Franklin dat zijn collega’s heel wat minder vriendelijk met de jongens omgaan. Met name Broeder John (Iain Glen) blijkt de kinderen ronduit hardhandig te behandelen. Franklin kan het niet langer aanzien en springt tussenbeide wanneer twee jongens op het schoolplein tot bloedens toe afgeranseld worden. Hij leert de kinderen voor zichzelf opkomen en kneedt hen tot zelfstandige, enthousiaste, positieve jongens. Eén van hen, de getalenteerde Liam Mercier (John Travers), steelt in het bijzonder zijn hart. Maar ook de leiding van de school heeft het op Liam gemunt, zeker nadat Franklin de regels van de school heeft ondermijnd. De gevolgen zijn dramatisch.

‘Song for a Raggy Boy’, naar het gelijknamige boek van Patrick Galvin, is gebaseerd op waargebeurde feiten. Regisseur Walsh maakte eerder de tv-film ‘Sinners’, over hoe katholieke vrouwen in het Ierland van de jaren zestig afgestraft werden omdat ze ongehuwd zwanger raakten. Geen vrolijke onderwerpen dus. Natuurlijk zijn het zaken die de aandacht van de media verdienen, maar Walsh brengt ‘Song for a Raggy Boy’ alsof het de eerste film is die het thema machtsmisbruik binnen de katholieke kerk behandelt. Daarbij gaat ze behoorlijk ongenuanceerd te werk. De priesters waar Franklin – waar ze volledig en onvoorwaardelijk achter staat – zijn vanaf het moment dat ze in beeld zijn onuitstaanbare, sadistische engerds. Er wordt geen enkele aanwijzing gegeven over waarom ze zijn geworden zoals ze zijn. De scènes waarin de kinderen mishandeld worden missen hun effect niet. Afranseling met zwepen en stokken, een verkrachting op een afgelegen plekje in de school; Walsh schroomt niet om het allemaal te laten zien. Van zoveel expliciet geweld tegen kinderen krijgt iedereen met een hart een nare smaak in zijn mond. Walsh probeert overduidelijk de emoties van haar kijkers te bespelen en te manipuleren. Terwijl de boodschap zonder al dat geweld – of bijvoorbeeld met slechts één heftig moment – ook wel over was gekomen. Daarbij komt het einde van de film wat uit de lucht vallen en laat je met een onbevredigd gevoel achter.

De film wordt gered door de acteurs, die van hun oppervlakkig geschreven rollen toch nog iets proberen te maken. Aidan Quinn (‘Michael Collins’, 1996) is een geweldig acteur die bij velen echter altijd onbekend is gebleven. Hij is vooral sterk in de scènes waarin hij zijn leerlingen iets probeert bij te brengen. Het effect van die scènes wordt nog vergroot door de uitstekend acterende jonge acteurs. John Travers steelt absoluut iedere scène waarin hij zit en won niet voor niets de prijs voor beste acteur op het Cherbourg-Octeville Festival of Irish & British Film voor deze rol. Andrew Simpson, die de rol van de leerling Gerrard Peters speelt, kennen we als de bijzondere love interest van Cate Blanchett in de geweldige film ‘Notes on a Scandal’ (2006). De bad guys worden gespeeld door Iain Glen – die geknipt is voor dit soort rollen en eveneens in 2003 de gestoorde vader speelde in ‘Darkness’ – als gewelddadige Broeder John en Marc Warren (‘Hooligans’, 2005) die op overtuigende wijze de glibberige pedofiel Broeder Mac portretteert. Dit sterke ensemble kan echter niet voorkomen dat het verhaal erg zwart-wit wordt verteld.

Het is jammer dat ‘Song for a Raggy Boy’ de broodnodige nuance mist, want het verhaal vraagt er absoluut om verteld te worden. Broeder John is niets meer dan een psychopaat die met het schuim op de mond een weerloze jongen staat af te ranselen. Had hem een achtergrond en beweegredenen gegeven en hij wordt – hoewel het ook dan nog steeds verschrikkelijk is wat hij de jongens aandoet – al een stuk geloofwaardiger. De heftige scènes komen ongelooflijk hard aan bij de kijker en tranen zullen ongetwijfeld vloeien. Maar na afloop vraag je je verwonderd af of het niet wat al teveel van het goede is. Het ligt er allemaal te dik bovenop en dat is zeker niet nodig om een boodschap goed over te brengen. ‘Song for a Raggy Boy’ is een aangrijpende film, die helaas gebukt gaat onder een gebrek aan nuance. Hou daar rekening mee als je besluit deze film te kijken.

Patricia Smagge