Song from the Forest (2014)
Regie: Michael Obert | 97 minuten | documentaire, biografie, muziek | Met: Louis Sarno, Samedi Mathurin Bokombe, Jim Jarmusch
Als jonge man werd Louis Sarno gegrepen door een liedje op de radio. Hij volgde het lied naar zijn oorsprong in de regenwouden van Centraal-Afrika. Daar leerde hij de Bayaka kennen, een pygmeeënstam van jagers en verzamelaars. Louis werd verliefd op de eenvoudige levenswijze van dit Afrikaanse volk en veranderde al vrij snel in één van hen. Hij kreeg met een Bayaka-vrouw een zoon, Samedi. Toen Samedi op jonge leeftijd ernstig ziek werd, nam Louis zich voor dat hij zijn zoon ooit zijn vaderland zou laten zien. Nu is Samedi dertien jaar en is het tijd om die belofte eindelijk na te komen.
‘Song from the Forest’ opent met een shot van Louis Sarno, die aan de rand van een vredig kabbelend riviertje vertelt over zijn eerste ervaringen in de Centraal-Afrikaanse jungle. Het fragment is krachtig in al zijn eenvoud, want de enige geluiden die je hoort zijn de serene stem van de Amerikaan en de vocalen van de jungle: de zang van vogels, tsjirpende insecten, kabbelend water en het ruisen van de wind. Hoe groot is het contrast met de oude wereld van Sarno, de moderne Verenigde Staten, die worden verbeeld door de drukte van de wereldstad New York. Sarno zelf omschrijft het verschil treffend wanneer hij, zich ogenschijnlijk niet meer thuisvoelend in de grote stad na een jarenlang verblijf in de jungle, aangeeft dat New York vooral een kunstmatige wereld is waar mensen het grootste deel van de tijd bezig zijn met taken ‘die niets met het echte leven of enige zingeving te maken hebben’. Het enige doel is rondkomen. Het verschil met het leven in de Bayakamaatschappij kan niet groter zijn, want het zelfvoorzienende leven van deze mensen is onlosmakelijk verbonden met het woud en al zijn dierlijke en plantaardige inwoners. De film laat ook mooi zien hoe het oerwoud voor de goede verstaander een apotheek en restaurant in een is, een plek waar alles te vinden is wat een mens nodig heeft als je er maar verantwoord mee omgaat en goed weet te kijken. De combinatie van muzikale fragmenten en beelden die het dagelijks leven van de Bayaka tonen werkt erg goed en geeft de kijker zowel een inblik in de natuurlijke als de spirituele rijkdom van het Centraal-Afrikaanse regenwoud.
Regisseur Michael Obert laat Louis zien als een man die tussen twee verschillende werelden staat. Aan de ene kant heeft hij zijn familie en verleden in de Verenigde Staten, anderzijds liggen zijn hart en toekomst bij de Bayaka. Ook Samedi vindt New York maar een vreemde wereld, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in zijn afkeer van het Amerikaanse eten. Tegelijkertijd zie je dat de jongen wel al snel gevoelig wordt voor het westerse consumentisme, een gegeven dat ook weer een brug vormt naar de reële gevaren die de leefwijze van de Bayaka bedreigen. Sarno merkt bijvoorbeeld op dat veel jonge Bayaka door de verlokkingen van de moderne wereld inmiddels niet meer zo happig zijn op het voortzetten van de tradities van hun voorouders. Daarnaast vormen de stroperij en kap van delen van het regenwoud ook een serieuze bedreiging voor de jagers en verzamelaars die duizenden jaren lang in relatieve harmonie met hun omgeving hebben geleefd. Obert houdt dit aspect helaas een beetje te veel op afstand, zeker ook omdat Louis, die nauwelijks meer kan aarden in de westerse wereld, op die manier ook zijn tweede thuis dreigt te verliezen.
Door het trage verteltempo en het introspectieve karakter van de documentaire is ‘Song from the Forest’ misschien niet direct een film voor iedereen. Maar het is wel een boeiend portret van een dappere man die zijn passie en hart heeft gevolgd, maar desondanks een gespleten bestaan tussen twee werelden voert. Daar komt nog eens bij dat het leven waaraan hij werkelijk zijn hart heeft verknocht over een aantal jaren wellicht een relict uit het verleden is, platgewalst en geabsorbeerd door het zich nog steeds als een olievlek verspreidende en volledig van de natuur vervreemde kapitalisme. Desondanks is ‘Song from the Forest’ geen expliciet pleidooi voor het behoud van eeuwenoude jagers- en verzamelaarsculturen. Obert signaleert vooral en laat het vellen van een mogelijk (waarde)oordeel goeddeels over aan de kijker. Die ingehouden benadering siert zijn verder wat schoolse documentaire over een fascinerende man die zijn leven leidt en heeft geleid in uitzonderlijke omstandigheden.
Frank Heinen
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 30 oktober 2014