Songs of Repression (2020)

Recensie Songs of Repression CinemagazineRegie: Marianne Hougen-Moraga, Estephan Wagner | 90 minuten | documentaire, geschiedenis

In het Chileense Andesgebergte ligt het rustieke dorpje Villa Baviera. Op het eerste gezicht lijkt er niets vreemds aan het dorp, maar de gemeenschap herbergt al decennialang een duister en raadselachtig verleden. Villa Baviera was oorspronkelijk een evangelische sekte, geleid door de Duitse ex-nazi Paul Schäfer. Ten tijde van het regime van dictator Augusto Pinochet maakte Schäfer zich schuldig aan de meest afschuwelijke misdaden, van moord tot kindermisbruik. Na de dood van de sekteleider bleven veel van zijn volgelingen in Villa Baviera wonen. Deze inmiddels bejaarde dorpelingen geloven nog altijd dat Schäfer onschuldig is. Terwijl de ouderen in het dorp hun handen in onschuld blijven wassen, proberen veel van de jongeren hun traumatische jeugd te verwerken. Villa Baviera is inmiddels uitgegroeid tot een toeristische trekpleister, maar de geslotenheid die er ooit heerste, leeft nog altijd voort in de eeuwige zwijgzaamheid van de bewoners.

‘Songs of Repression’, een documentaire van Marianne Hougen-Moraga en Estephan Wagner, is een bijzonder confronterende kijkervaring. Bij de meeste documentaires over menselijke wreedheden worden vaak alleen slachtoffers geïnterviewd, maar ‘Songs of Repression’ biedt een meer divers beeld. In de loop van de documentaire passeren diverse dorpelingen de revue. Zo ook de bewonderaars van Schäfer, die er niet veel voor hoeven te doen om zichzelf te diskwalificeren als het gaat om geloofwaardigheid. Momenten van intrige wisselen zich gelijkmatig af met momenten van walging, om vervolgens te eindigen bij een gevoel van algehele verslagenheid. Het mag duidelijk zijn: dit is zware kost.

Wat ‘Songs of Repression’ vooral lijkt te interesseren, is niet zozeer de historiek van de gebeurtenissen, noch de oorzaken die hebben bijgedragen aan het schrikbewind van Schäfer. Met ‘Songs of Repression’ doen de filmmakers op de eerste plaats een diepgaand en gewaagd onderzoek naar berouw, vergiffenis en stilzwijgendheid. Vooral dat laatste, de constante drang om te zwijgen en afzijdig te blijven, loopt als een rode draad door de documentaire. Iedereen in het dorp heeft besloten om het verleden te vergeten: de daders en medeplichtigen zwijgen voor comfort en voor hun eigen gemakzuchtigheid, de overlevenden zwijgen uit angst en verdriet en de nieuwkomers zwijgen om Villa Baviera in stand te houden als idyllisch toeristenoord.

Hoewel de gruwel van Schäfer en zijn cohorten in het verleden ligt, heeft diens onderdrukking in het heden een nieuw soort cultuur gecreëerd. De geschiedenis is gebagatelliseerd tot een futiliteit, en feitelijkheid kan gemakkelijk wegsmelten met simpele bekrompenheid. ‘Songs of Repression’ geeft in dat opzicht nimmer valse hoop. Het verleden is geweest en toch blijft onrecht tot op de dag van vandaag bestaan. Het is niet bepaald een prettige gedachte, maar de documentaire voorziet ons daarentegen wel van advies: wat je ook doet, wegkijken is hoe dan ook geen optie.

Len Karstens

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 21 oktober 2021