Sonita (2015)

Regie: Rokhsareh Ghaem Maghami | 90 minuten | documentaire

Hoewel er voorbeelden te over zijn van ‘overtredingen’, is het toch een soort ongeschreven wet: als documentairemaker bemoei je je niet met je onderwerp. Een documentaire moet stevig in de realiteit verankerd zijn. Want als een filmmaker inmenging heeft in het leven van de geportretteerden, is er dan nog wel sprake van een documentaire? De in Teheran geboren filmmaakster Rokhsareh Ghaem Maghami werd tijdens het filmen van ‘Sonita’ geconfronteerd met een groot dilemma. Voor tweeduizend dollar kon ze het leven van het meisje dat ze portretteerde een belangrijke wending geven, zou ze niet betalen dan had verder filmen geen zin, maar erger nog: Sonita Alizadeh zou al haar dromen moeten vergeten en zou diep ongelukkig worden in het door haar ouders gearrangeerde huwelijk. Terug naar Afghanistan, in een liefdeloze relatie met een man veel ouder dan zij. En dat als meisje van vijftien. Een onmogelijke keuze?

De Afghaanse Sonita woont als vluchtelinge met haar zusje en nichtje in een asielzoekerscentrum in Teheran, Iran. Ze houdt van muziek: Michael Jackson en Rihanna zijn haar idolen (als ze had mogen kiezen was zij hun kind, ondanks het leeftijdsverschil tussen de twee artiesten). Zelf maakt ze ook muziek, ze speelt gitaar en rapt, maar zingen is verboden voor meisjes in Iran. Maghami ontmoet Sonita via haar nicht Gilda, die als sociaal werkster bij de organisatie Society for support working and street children actief is, en raakt geïnteresseerd het ambitieuze meisje met haar onhaalbare dromen. Ze volgt haar in haar dagelijks leven, maar niet als ‘fly on the wall’. Vanaf het begin is de camera een daadwerkelijk onderdeel van de film. Sonita praat soms met de filmmaakster (ze vraagt haar bijvoorbeeld te stoppen met filmen als ze haar hidjab af wil doen om te gaan slapen).

Wanneer Sonita’s moeder naar Teheran komt om haar dochter op te zoeken is dit niet zomaar een sociaal bezoekje. Sonita’s broer moet trouwen, maar de bruidsschat moet ook bekostigd worden. De enige oplossing is dat Sonita dan maar terug moet komen naar Afghanistan om uitgehuwelijkt te worden, dat levert het gezin Alizadeh 9000 dollar op. Sonita is er kapot van. Ze vraagt hulp aan haar sociaal werker en hoewel zij erg met het lot van Sonita (en de andere meisjes) begaan is, heeft de organisatie eenvoudigweg niet de financiële middelen om Sonita te helpen. Tweeduizend dollar is er nodig om het gezin tijdelijk op weg te helpen, Sonita kan dan uitstel van een half jaar krijgen. De komst van Sonita’s moeder naar Teheran is een zegen voor de film; de spanning wordt bijna ondraaglijk. Sonita is een tijdje spoorloos. De cameraman raadt Maghami aan zich niet met Sonita’s leven te bemoeien. Wat gaat ze doen? 

De uiteindelijke beslissing van de filmmaakster heeft consequenties die niemand had kunnen overzien. Het leven van Sonita heeft een radicale ommekeer gemaakt en het is fantastisch om daarvan getuige te mogen zijn. Visueel gezien is ‘Sonita’ niet heel bijzonder, maar op inhoudelijk vlak des te meer. ’Sonita’ is een inspirerende, soms nagelbijtend spannende, maar ook humoristische documentaire over dromen versus tradities en muziek versus politiek.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

DVD-release: 8 november 2016