Sonnenallee (1999)
Regie: Leander Haußmann | 101 minuten | drama, komedie, romantiek | Acteurs: Alexander Scheer, Alexander Beyer, Katharina Thalbach, Teresa Weißbach, Detlev Buck, Henry Hübchen, Ignaz Kirchner, Robert Stadlober, Annika Kuhl, Elena Meißner, Horst Lebinsky, Martin Moeller, Patrick Güldenberg, David Müller, Margit Carstensen
De plek waar Micha woont, de Sonnenallee, is een beetje als de gedemilitariseerde zone bij Panmunjeom, op de grens van Noord en Zuid-Korea. Het is een weg die zowel door Oost- als West-Berlijn loopt, en mensen uit beide gebieden kunnen elkaar op enkele tientallen meters afstand zien maar niet bereiken. Of zo is het op zijn minst in de film ‘Sonnenallee’ verbeeld. Hier blijken West-Berlijners vanaf een gebouw dat tot boven de muur reikt, letterlijk en figuurlijk, neer te kunnen kijken op die zielige “Ossies”. Enkele jongeren beschimpen Micha en zijn vrienden vanaf deze plaats regelmatig in de film, een situatie die waarschijnlijk vooral voor dramatisch effect is ingevoegd. Want het werkelijke leven in Oost-Berlijn zal destijds geen pretje geweest zijn door de sobere, door de Stasi gereguleerde en gecensureerde levensstijl. ‘Sonnenallee’ laat deze aspecten zeker zien, maar gebruikt ze vooral als achtergrond die via de personages en hun mogelijkheden en beperkingen in de film zichtbaar wordt. Het verhaal zelf is vooral humoristisch van toon. En de verwikkelingen en zorgen van hoofdpersoon Micha en zijn vrienden zijn in de basis als die van jongeren in elke andere stad in de wereld. ‘Sonnenallee’ is eigenlijk gewoon een “coming of age”-verhaal dat zich “toevallig” in het grensgebied van Oost- en West-Berlijn afspeelt en zo zijdelings een interessante, lichtelijk nostalgische kijk geeft op deze plek en deze tijd.
Het universele verhaal in deze ongewone setting is tegelijkertijd een kracht en een beperking van de film. Het is toe te juichen dat regisseur Leander Haußmann enerzijds de film niet te zwaar op de hand wil laten zijn en anderzijds wil laten zien dat mensen overal, ondanks hun specifieke situatie, toch vaak dezelfde soort “problemen” hebben. Maar het verhaal op zich is zo wel wat weinig bijzonder. Dit hoeft niet een heel groot probleem te zijn als de personages of hun interrelaties een diepe of boeiende ontwikkeling zouden doormaken, maar als het “exotische” van de locatie en het tijdperk wordt weggedacht blijft er in alle eerlijkheid weinig substantie over. Ook is de centrale relatie tussen Micha en zijn droomvrouw Miriam wat onrealistisch en is niet alle humor even hilarisch (zoals in het geval van verschillende grappig bedoelde momenten met een multifunctionele inklaptafel).
Toch zijn het acteerwerk, de personages, en de sfeer als geheel charmant genoeg om de film interessant te houden. Ook al gebeurt er niet veel opzienbarends, het rebelse, lichtelijk anarchistische vriendengroepje weet de toeschouwer toch al snel aan zich te binden door hun saamhorigheid en afzetting tegen de bekrompen Oost-Duitse staat. Het is leuk om te zien hoe een in de DDR verboden LP van The Rolling Stones als het summum van rebellie en vrijgevochtenheid wordt beschouwd. En Miriam houdt er een West-Berlijnse vriend op na, van wie ze denkt dat hij beter zoent dat Oost-Berlijnse jongens. Vrijheid is ook de filosofie van Jean-Paul Sartre, die voor een vriend van Micha echter vooral seks betekent vanwege de interesse voor deze existentialist van zijn vriendin in spe.
Halverwege en aan het einde van de film komen er ineens dansscènes voorbij, die aanvankelijk humoristisch bedoeld lijken te zijn, maar tenslotte ook nog het voorbeeld blijken te zijn van onaantastbaarheid van innerlijke vrijheid. Daarmee verworden ze bijna tot een rebelse daad. Muziek kan de inwoners van de Sonnenallee misschien letterlijk af worden genomen, maar als de mensen willen dansen door middel van de muziek in hun hoofden en harten, is er niets wat de staat hiertegen uit kan voeren. Net zoals Andy Dusfresne zich in ‘The Shawshank Redemption’ vrij kon voelen in een pikdonkere isolatiecel doordat hij de muziek van Mozart in zijn hoofd had, zo is de hoop en veerkracht van de menselijke ziel in ‘Sonnenallee’ onaantastbaar. Helemaal wanneer er Liefde in het spel is.
Bart Rietvink