Sorcerer (1977)
Regie: William Friedkin | 121 minuten | avontuur, drama | Acteurs: Roy Scheider, Bruno Cremer, Francisco Rabal, Amidou, Ramon Bieri, Peter Capell, Karl John, Friedrich von Ledebur, Chico Martínez, Joe Spinell, Rosario Almontes, Richard Holley, Anne-Marie Deschodt, Jean-Luc Bideau, Jacques François, André Falcon, Gerard Murphy, Desmond Crofton, Henry Diamond, Ray Dittrich, Frank Gio, Randy Jurgensen, Cosmo Allegretti
Na de enorme successen van ‘The French Connection’ en ‘The Exorcist’ had William Friedkin de wereld aan zijn voeten. Zijn volgende project, ‘Sorcerer’ (een losse bewerking van het boek ‘Le Salaire de la Peur’, dat eerder werd verfilmd als ‘The Wages of Fear’), moest zijn succesreeks voortzetten. Echter, vanwege de verwarrende titel – de film heeft immers niets met tovenarij te maken – en, als klap op de vuurpijl, de rampzalige timing van de release, die samenviel met het plotselinge fenomeen ‘Star Wars’, flopte de film genadeloos aan de box office. Toch wist ‘Sorcerer’ in de loop der jaren, dankzij fysieke releases en herontdekking door nieuwe generaties kijkers, zijn welverdiende publiek te bereiken en uit te groeien tot een ware cultklassieker.
De film volgt vier mannen uit verschillende delen van de wereld, die op de vlucht voor hun verleden terechtkomen in een afgelegen Zuid-Amerikaans dorp midden in de jungle. Een ongenadige, door wanhoop geteisterde plek voor mensen die niet gevonden willen worden. Wanneer een oliemaatschappij hen een levensgevaarlijke klus aanbiedt – het per truck vervoeren van uiterst instabiel dynamiet door de onbarmhartige jungle – zien ze dit als hun enige kans op een nieuw leven. Wat volgt is een zenuwslopende onderneming waarbij elke misstap fataal kan zijn.
Friedkin zet zijn kenmerkende rauwe, realistische stijl in om de spanning tot ondraaglijke hoogte op te voeren. De inmiddels legendarische touwbrugscène is een schoolvoorbeeld van visuele suspense: de genadeloze montage, die snijdt tussen de wiebelende truck, angstige blikken en het dreigende gekraak van de houten planken, laat de kijker twijfelen of ze zelf ongedeerd de zaal zullen verlaten.
Door de film heen draagt de dreigende elektronische score van Tangerine Dream bij aan de onheilspellende sfeer en geeft deze een bijna hallucinatoire intensiteit. De desolate setting van de ondoordringbare jungle roept een gevoel van uitzichtloosheid op – een uitzichtloosheid die zowel voor als achter de camera aanwezig was.
Geschoten op locatie in de Dominicaanse Republiek, roept de inmiddels beruchte productie associaties op met Werner Herzogs ‘Aguirre, the Wrath of God’ en Francis Ford Coppola’s ‘Apocalypse Now’. Gefilmd onder extreme omstandigheden met uitputtende hitte, tropische ziekten onder cast en crew, eindeloze vertragingen en logistieke nachtmerries. Het resultaat mag er echter wezen: ‘Sorcerer’ voelt grimmig en realistisch, alsof zowel de personages als de crew echt door de hel zijn gegaan.
In vergelijking met ‘The Wages of Fear’ besteedt ‘Sorcerer’ meer aandacht aan de achtergrondverhalen van de vier hoofdpersonen. Friedkin toont uitgebreid hoe ze in deze helse situatie terecht zijn gekomen, waardoor de personages meer diepte krijgen. Dit maakt de eerste act echter wat fragmentarisch en bij een eerste kijkbeurt enigszins verwarrend. De verhaallijnen spelen zich af in verschillende landen en worden in de bijbehorende talen gesproken, wat destijds veel bioscoopbezoekers afschrikte. Grote aantallen verlieten de zaal voortijdig, denkend dat het een buitenlandse film was. Sommige theaters hingen zelfs affiches met de mededeling dat de film na de proloog volledig in het Engels zou zijn.
Wie zich hier echter niet door laat afschrikken, zal rijkelijk beloond worden. Met zijn meedogenloze spanning, hyperrealistische stijl en de fenomenale score van Tangerine Dream is ‘Sorcerer’, ondanks zijn financiële flop, misschien wel Friedkins beste werk – en dat zegt heel wat.
Julian Meijer
Waardering: 5
Bioscooprelease: 12 oktober 1978