Spartacus (1960)

Regie: Stanley Kubrick | 197 minuten | actie, drama, oorlog, romantiek, avontuur, biografie, geschiedenis | Acteurs: Kirk Douglas, Laurence Olivier, Jean Simmons, Charles Laughton, Peter Ustinov, John Gavin, Nina Foch, John Ireland, Herbert Lom, John Dall, Charles McGraw, Joanna Barnes, Harold J. Stone, Woody Strode, Peter Brocco  

Tijdens het productieproces van ‘Spartacus’ ontsloeg uitvoerend producent Kirk Douglas de oorspronkelijke regisseur Anthony Mann. Douglas kende Kubrick nog van de opnames van ‘Path of Glory’ en vroeg of hij de regie op zich wilde nemen. Kubrick moest het als 31-jarige samenwerken met acteurgoden als Laurence Olivier, Kirk Douglas en Peter Ustinov. Kubrick gaf hen de vrijheid om hun rollen in te vullen zoals zij wilden. En met succes. Spartacus (Kirk Douglas) is een slaaf in de zoutmijnen van Thracie. Op een dag wordt hij verkocht aan gladiatorschooleigenaar Batiatus ( Peter Ustinov). Op de school leert hij niet alleen vechten als een gladiator, maar ook de liefde leert hij kennen. Varinia (Jean Simmons) is een slavin met wie Spartacus een romance begint.

Als zij wordt verkocht aan de Romeinse senator Crassus (Laurence Olivier) grijpt Spartacus in en komt in opstand. Spartacus heeft tijdens zijn verblijf al vele vrienden gemaakt en laten merken dat hij een rebelse natuur heeft. Niet verwonderlijk dat vele mede-gladiatoren en andere slaven zich aansluiten en met hem meegaan. Ze komen in contact met piraten die bereid zijn om, tegen betaling van veel goud, hun schepen ter beschikking te stellen. De slaven kunnen dan terug naar hun thuisland. Het goud verkrijgen de slaven door de rijke romeinen te beroven. Het nieuws van de opstand raakt algemeen bekend en veel slaven sluiten zich aan bij Spartacus. De opstand wordt door de Romeinse machthebbers in eerste instantie onderschat. Men is drukker met politieke spelletjes dan met het oplossen van de revolte.

Als de slaven uiteindelijk op het strand even buiten Brindisi aankomen, zijn er geen schepen. De machthebbers hebben op slinkse wijze een akkoord met de piraten bereikt en de opstandelingen kunnen nergens meer heen. Er is nog maar één weg terug: marcheren naar Rome. Het alternatief is de dood, en unaniem wordt er voor gekozen om de strijd aan te gaan met het Romeinse leger. “Beter te sterven als een vrij man dan als slaaf,” vertelt Spartacus de menigte.

Het verhaal wordt langzaam in beeld gebracht, maar verveelt geen moment. En dat is opmerkelijk voor een film die ruim drie uur duurt. De afwisseling van scènes tussen de slaventocht en de politieke gebeurtenissen in Rome zorgen ervoor dat het verhaal en de film interessant blijven om naar te kijken. Maar ook de uitmuntende vertolkingen maken de film een boeiend geheel. Peter Ustinov speelt als gladiatorschooleigenaar Batiatus zijn rol met lichte ironie. Verder weet Laurence Olivier als de grimmige en op macht beluste senator Crassus te imponeren, maar ook Charles Laughton als slimme, maar gewiekste senator Gracchus maakt indruk. ‘Spartacus’ mag met recht een klassieker genoemd worden.

Gerard de Bruijn