Spellbound (1945)

Regie: Alfred Hitchcock | 111 minuten | drama, thriller, romantiek | Acteurs: Ingrid Bergman, Gregory Peck, Michael Chekhov, Leo G. Carroll, Rhonda Fleming, John Emery, Norman Lloyd, Bill Goodwin, Steven Geray, Donald Curtis, Wallace Ford, Art Baker, Regis Toomey, Paul Harvey

‘Gewoon weer een verhaal over een klopjacht, verpakt in pseudo-psychologie’. Zo omschreef Alfred Hitchcock de film ‘Spellbound’ in zijn beroemde interviews met François Truffaut. De master of suspense mocht de ‘pseudo-psychologie’ van zijn film misschien zelf niet al te serieus nemen, bij zijn oorspronkelijke release in 1945 was dát nou juist de noviteit van de film. Het was niet het idee van Hitchcock, maar van producent David O. Selznick, wiens verregaande bemoeienis met de productie uiteindelijk zou bijdragen aan een breuk tussen de producent en regisseur. Selznick had net een depressie overwonnen met behulp van psychoanalyse, was bezeten geraakt van het onderwerp en wilde er graag een film over maken. Uiteindelijk kocht hij op advies van Hitchcock de filmrechten van de gothic roman ‘The House of Dr. Edwardes’, van het onder het pseudoniem Francis Beeding schrijvende duo Hilary Saint George Saunders en John Palmer.

‘Spellbound’ speelt zich af in de psychiatrische kliniek Green Manors, waar de artsen en de patiënten zich voorbereiden op de komst van hun nieuwe directeur, de beroemde Dr. Edwardes (Gregory Peck), die de overspannen Dr. Murchison (Leo McCarrol) komt vervangen. Een van de artsen is Dr. Constance Petersen (Ingrid Bergman), een afstandelijke, haast klinische vrouw die uitsluitend leeft voor haar werk. Dit verandert echter abrupt zodra ze kennismaakt met de charmante Edwardes, op wie ze op slag verliefd wordt. Al snel komt ze er echter achter dat hij niet is wie hij zegt te zijn. Hij is een schizofrene patiënt van de échte dokter Edwardes, van wie wordt vermoed dat hij de man misschien wel vermoord heeft. Constance is echter overtuigd van zijn onschuld en vlucht met de man, die aan geheugenverlies lijdt en van wie alleen de initialen JB bekend zijn, naar haar vroegere mentor Dr. Alex Brulov (Michael Chekhov) om samen met hem via intensieve psychotherapie erachter te komen wat er nou daadwerkelijk is gebeurd en waar de echte Dr. Edwards gebleven is.

Hitchcock had zijn Hollywood-carrière grotendeels te danken aan Selznick, voor wie hij in 1940 zijn eerste Amerikaanse film draaide, ‘Rebecca’. Na hun eerste samenwerking werd Hitchcock, die bij Selznick onder contract stond, veelvuldig uitgeleegd aan andere studio’s. ‘Spellbound’ werd hun tweede film samen, maar net als bij ‘Rebecca’ hield Selznick de touwtjes stevig in handen. Zo haalde hij de legendarische Ben Hecht aan boord om het scenario te schrijven en regelde hij dat Ingrid Bergman de vrouwelijke hoofdrol op zich nam. De strakke hand waarmee Selznick alles en iedereen naar zijn hand zette, zorgde voor veel frustraties bij Hitchcock, die zijn door kunstenaar Salvador Dalí gecreëerde surrealistische droomsequens door de producent op grove wijze ingekort zag worden. Hij was het daar uiteraard niet mee eens, wat er naar verluidt toe leidde dat Selznick William Cameron Menzies (‘Things to Come’) inhuurde om die bewuste scène te regisseren. Als dat waar is, heeft Hitchcock de meest opvallende scène uit zijn eigen film dus niet eens zelf gedraaid!

‘Spellbound’ is niet de beste Hitchcock, vooral omdat de film lang niet zo tijdloos is als veel andere films van de meester. In 1945 was de zienswijze van Freud en zijn psychoanalyse misschien nog hartstikke progressief, zes decennia later is wetenschap alweer vele stappen verder. De manier waarop de patiënten in ‘Spellbound’ worden behandeld is inmiddels dan ook behoorlijk achterhaald. Het script van de anders zo betrouwbare Ben Hecht (‘Notorious’, ‘Wuthering Heights’) valt sowieso een beetje tegen. De hoeveelheid romantiek, suspense en drama is op geen enkel moment in balans. Ook de omschakeling van Ingrid Bergman – van frigide dame tot hevig verliefde bakvis – is wel erg abrupt. De rol van Gregory Peck is bovendien wat rommelig geschreven – het ene moment is hij afwezig en verward en het andere moment kan hij zich tot in detail zijn droom herinneren. Gelukkig maar dat Peck en Bergman zulke betrouwbare acteurs zijn, die de aandacht uitstekend vast weten te houden. De beste prestatie wordt echter geleverd door Michael Chekhov (‘Song for Russia’) als Dr. Brulov, de vleesgeworden reïncarnatie van Sigmund Freud – inclusief warrige grijze haardos! Hij verdiende er terecht een Oscarnominatie voor. De enige van de zes nominaties die werd verzilverd was overigens voor de muziek van Miklós Rozsa. Zoals in elke film van Hitchcock zijn er weer de nodige vernieuwende cameratechnieken en visuele hoogstandjes – let vooral op het confronterende eindshot! – te zien, waarmee hij als vanouds de gedachtegang van de kijker weet te manipuleren.

De film ‘Spellbound’ deed het in 1945 goed bij pers en publiek, niet alleen ondanks maar waarschijnlijk ook dankzij Selznicks bemoeienis. Veruit de beste co-productie van Hitch en Selznick is ‘Rebecca’ (1940). Hitchcock zou na deze nog één film maken met de beruchte producent, ‘The Paradine Case’ uit 1947. Ook die film behoort, net als ‘Spellbound’, niet tot het beste werk van de regisseur. Desondanks is de film zeker de moeite waard, zoals iedere film van de master of suspense dat is. Het is echter wel van belang de film in het perspectief van de tijd te plaatsen. Als je dat voor elkaar krijgt, dan zul je absoluut kunnen genieten van ‘Spellbound’.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 4 april 1947