Spookuil – Eia jõulud Tondikakul (2018)

Regie: Anu Aun | 95 minuten | familie, avontuur | Acteurs: Paula Rits, Siim Oskar Ots, Tambet Tuisk, Mirtel Pohla, Priit Võigemast, Maria Annus, Robert Annus, Annabrith Heinmaa, Marvin Inno, Riho Kütsar, Liis Lemsalu, Tõnu Oja, Märt Pius, Priit Pius, Anne Reemann, Jaan Rekkor, Meelis Rämmeld, Juhan Ulfsak

In Scandinavië hebben ze een reputatie hoog te houden op het gebied van jeugdfilms. De grote kracht in de films van de Zweden, Denen, Noren en Finnen is het feit dat ze zware thema’s als echtscheiding, rouw, depressie en sterfelijkheid op een luchtige, relativerende manier en met humor durven aan te snijden, zonder aan impact in te boeten. Er wordt ook vaak sterk in geacteerd, door zowel de jonge als oudere castleden. In de slipstream van de Scandinaviërs proberen filmmakers in de Baltische staten eveneens voet aan de grond te krijgen in filmland. Met name Estland is van oudsher nauw verbonden aan de noordelijke landen (de taal is bijvoorbeeld verwant aan het Fins en ook in cultureel opzicht zijn er overlappingen). De jonge Estse filmmaakster Anu Aun debuteerde drie jaar terug met de speelfilm ‘Polaarpoiss’ (2016), over jongeren met een bipolaire stoornis. Heel wat minder zwaar is haar familiefilm ‘Eia jõulud Tondikakul’ (2018), in Nederland te zien onder de titel ‘Spookuil’. Aun speelde al een tijdje met de gedachte om een kinderboek te schrijven, en haar voorkeur ging uit naar een kerstverhaal. “Maar omdat ik vooraf al wist dat ik het verhaal waarschijnlijk ook wel een keer zou gaan verfilmen, en ik nog geen idee had voor een inzending in de ‘100 jaar Estland’-filmcompetitie, besloot ik het om te draaien en eerst een film te maken alvorens ik het verhaal in boekvorm wilde uitgeven. Omdat we in Estland nog geen echte traditie van kerstfilms voor het hele gezin hebben, ben ik in dat gat gedoken.”

De vader van Eia is architect en gaat de hele wereld rond om opdrachten uit te voeren. Haar moeder is ballerina en is eveneens vaak van huis omdat ze moet optreden of op tournee moet. Niet zo vreemd dus dat Eia vaak eenzaam is en haar familie mist. Als plotseling haar beide ouders tegelijk naar het buitenland moeten voor hun werk, en dat ook nog rond Kerstmis, wordt het meisje naar haar opa Ats gestuurd. Tot die tijd wist ze niet eens dat ze een opa had! In de kerstvakantie verruilt ze haar huis in Tallinn voor de besneeuwde bossen op het platteland. Opa lijkt zo uit een Scandinavisch sprookje te zijn weggelopen met zijn knusse houten huisje, Noorse truien en kabbelende haardvuur. Maar hij is ook nors en verbitterd. Als Eia de cultuurshock een beetje te boven is, blijkt echter dat het hutje van opa een fijn, warm nest is. Opa ontdooit langzaam en vertelt Eia waarom haar vader niet wilde dat ze hem zou leren kennen. Het kordate meisje ziet direct een mooie klus in het verschiet, want hoe kan ze ervoor zorgen dat haar vader en haar opa weer met elkaar door één deur kunnen? In het dorp maakt ze bovendien nieuwe vrienden en werpt ze zich en passant op als natuurbeschermer als ze een met uitsterven bedreigde vogel ontdekt en daarmee het indrukwekkende oerbos tracht te behoeden van vernietiging.

Aun baseerde het personage Eia (met verve gespeeld door de jonge Paula Rits) op haar eigen dochter, die acht jaar oud was toen ze het verhaal schreef. Een doorzetter die er heilig in gelooft dat ze met meerdere kleine veranderingen uiteindelijk iets groters kunt bewerkstelligen. Zeker als je anderen ertoe kunt aanzetten ook in beweging te komen. In de film komt dat op meerdere fronten terug. Niet alleen wil Eia haar familiegeschiedenis veranderen, ze hoopt ook de massale houtkap een halt toe te roepen. In Estland is het te vroeg kappen van oerbossen een groot probleem. Anu Aun hoopt met haar film dit thema op een laagdrempelige manier bespreekbaar te maken. Een ander hot issue dat ze aansnijdt is de afwezigheid van ouders in de hedendaagse maatschappij. Daarbij steekt ze de hand in eigen boezem: “Ik ben gek op mijn kinderen en wil niets liever dan bij hen zijn. Tegelijkertijd wil ik mijn werk ook zo goed mogelijk doen, wat betekent dat ik veel van huis ben. Helaas zijn er maar 24 uur in een dag! Maar ik kan me zeker verplaatsen in Eia’s moeder: ook zij dacht vroeger dat ze een ander soort moeder zou zijn dan ze nu is geworden.”

De sfeer zit er goed in, in ‘Spookuil’. Zo’n dikke laag sneeuw, hartverwarmende lichtjes, schattige dieren en een knapperend haardvuurtje doen al gauw wonderen. De familiehereniging is de kers op de taart. Je ruikt bij wijze van spreken de gemberkoek, warme chocolademelk en verbrand hout. Anu Aun laat het oogverblindende Estse winterlandschap de show stelen; wij hebben de tickets alvast geboekt. Het acteerwerk is goed voor elkaar en de muziek mag dan wat belegen zijn, het past wel in een film als deze. Dat het verhaaltje voorspelbaar is – en niet te vergeten mierzoet! – kunnen we ‘Spookuil’ ook nog wel vergeven. Het is immers een kerstfilm. Net als in bijvoorbeeld een andere kerstklassieker ‘Home Alone’ (1990) is het genieten van een kind dat de strijd durft aan te gaan met de boze buitenwereld (in dit geval een plaatselijke zakenman die zijn zinnen heeft gezet op het prachtige oerbos) en tegelijkertijd leert dat warme familiebanden het allerbelangrijkste zijn in het leven. Is dat de ultieme kerstgedachte? Dan slaat Anu Aun met het voorspelbare maar hartverwarmende ‘Spookuil’ de spijker op z’n kop.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 5 december 2019
DVD-release: 3 december 2020