Spotlight (2015)

Regie: Tom McCarthy | 128 minuten | biografie, drama, geschiedenis, thriller | Acteurs: Mark Ruffalo, Michael Keaton, Rachel McAdams, Liev Schreiber, John Slattery, Brian d’Arcy James, Stanley Tucci, Elena Wohl, Gene Amoroso, Doug Murray, Sharon McFarlane, Jamey Sheridan, Neal Huff, Billy Crudup, Robert B. Kennedy, Duane Murray, Brian Chamberlain, Michael Cyril Creighton, Paul Guilfoyle, Michael Countryman

‘Kerk stopte misbruik door priesters jarenlang in doofpot’. Dat kregen de lezers van de Boston Globe op 6 januari 2002 voor hun kiezen. In het overwegend katholieke Boston sloeg dat nieuws in als een bom. Het verhaal was geschreven door Michael Rezendes, een verslaggever die onderdeel uitmaakte van het speciale onderzoeksteam dat Spotlight genoemd wordt. Zijn artikel was slechts het topje van de ijsberg, want kort daarna verschenen diverse follow-up-verhalen. Publicaties met verstrekkende gevolgen voor de katholieke kerk, en dan met name voor kardinaal Bernard Law, die de ontuchtige handelingen van priesters jarenlang door de vingers had gezien. Law, de aartsbisschop van Boston, zou aan het einde van dat jaar terugtreden, daarbij smekend om vergeving ‘van iedereen die heeft geleden vanwege zijn tekortkomingen’. Niet dat Law lang bij de pakken neer hoefde te zitten, want Paus Johannes Paulus II regelde een baantje voor hem in het Vaticaan, waar hij tot op de dag van vandaag werkzaam is. Het team van verslaggevers dat de doofpotaffaire in de katholieke kerk aan het licht had gebracht, won in 2003 de prestigieuze Pulitzer Prize voor onderzoeksjournalistiek.

Gezien de impact van deze zaak, die vergelijkbaar is met bijvoorbeeld het Watergateschandaal in ‘All the President’s Men’ (1974), was het te verwachten dat er een verfilming zou komen. En het door Tom McCarthy geregisseerde en mede geschreven ‘Spotlight’ (2015)  mag er zeker zijn. We maken kennis met het team achter ‘Spotlight’; de leiding is in handen van Walter ‘Robby’ Robinson (Michael Keaton), die overigens niet te beroerd is om zelf het veld in te gaan en zijn verslaggevers Michael Rezendes (Mark Ruffalo), Sasha Pfeiffer (Rachel McAdams) en Matty Carroll (Brian D’Arcy James) te helpen. Stuk voor stuk zijn het gedreven vakmensen, maar ze zijn allemaal op hun eigen manier ook verbonden met de katholieke kerk. Dat instituut is dusdanig in alle lagen van de Bostonse maatschappij verweven, dat elk spoortje van kritiek zonder enige moeite de kop ingedrukt wordt. Maar dan verschijnt een nieuwe hoofdredacteur ten tonele, iemand van buitenaf, en deze Marty Baron (Liev Schreiber) heeft als buitenstaander lak aan de wetten die de kerk heeft voorgeschreven. Al in zijn eerste ontmoeting met Robby stelt hij voor om het misbruik binnen de katholieke kerk, en dan met name het verhullen daarvan door prominenten binnen dat instituut, aan de kaak te stellen: de onderste steen moet bovengehaald worden en de hoogste leiders moeten zich verantwoorden. Aarzelend neemt Robby de klus aan. Maar het duurt niet lang of zijn team stuit op schokkende ontdekkingen. De waarheid moet absoluut boven tafel komen.

Wie de verslaggevers zijn, wordt met slechts kleine aanwijzingen uit de doeken gedaan. Michaels huwelijk staat op springen, waardoor hij zich nog meer dan anders op zijn werk richt. Sasha heeft steeds meer moeite om met haar hoogbejaarde grootmoeder elke zondag naar de kerk te gaan. En huisvader Matty heeft ontdekt dat bij hem om de hoek een woning staat waar van misbruik verdachte priesters zich tijdelijk kunnen ‘terugtrekken’. In de film zien we bovendien hoe de kerk de plaatselijke samenleving in zijn greep houdt; bij de politie, het onderwijs, de politiek, het gerecht; overal is er een prominent kerklid dat een flinke vinger in de pap heeft. Wie zijn mond durft open te trekken, bijvoorbeeld slachtoffers of een verbeten advocaat (Stanley Tucci), worden met de nek aangekeken. Meest stuitend is nog wel dat Marty in zijn eerste week als hoofdredacteur direct wordt uitgenodigd bij de hoogste kerkbaas, kardinaal Bernard Law zelf (Len Cariou), om de onderlinge verhoudingen duidelijk te maken. Of hij wel op de hoogte was van het feit dat krant en kerk nauw samenwerken… De zaak wordt vanuit verschillende invalshoeken belicht. Slachtofferverklaringen zijn indringend en schokkend, evenals de manier waarop met critici omgegaan wordt. Als Sasha langs de deuren gaat en oog in oog komt te staan met één van de misbruikers, gaan de rillingen over je lijf. Zeker wanneer blijkt dat deze man ze niet allemaal meer op een rijtje heeft en heel open over zijn verleden wil praten; hij schaamt zich kennelijk nergens voor.

De acteurs spelen stuk voor stuk geweldige rollen, waarbij Mark Ruffalo als de bevlogen Michael Rezendes het meest in het oog springt. Van alle verslaggevers gaat hij het meest op in zijn werk en met zijn onverzettelijkheid en doorzettingsvermogen is hij een voorbeeld voor vele vakgenoten. Hij wordt in gerechtsgebouwen van het kastje naar de muur gestuurd, rent achter taxi’s aan maar vertikt het om zijn hoofd te laten hangen. De frustratie uit zich in een indrukwekkende tirade richting Robby. Ruffalo heeft de meest expressieve rol, maar de andere acteurs zijn minstens even sterk in meer ingetogen rollen. Met name Liev Schreiber weet met minimale middelen het maximale uit zijn rol te halen. Daarnaast is er een cruciale rol weggelegd voor de stad Boston. De film weet precies de ‘vibe’ van die stad te vangen en voelt daardoor erg authentiek. Het is knap hoe McCarthy – bekend van sterke maar bescheiden films als ‘The Station Agent’ (2003) en ‘The Visitor’ (2007) – van een onderwerp dat in feite gortdroog is, zo’n indrukwekkend en meeslepende film te maken. En dat zonder de katholieke kerk compleet af te vallen. Want er blijft altijd ruimte voor nuance in deze film. Dat past ook in het beeld van het zorgvuldig afgewogen journalistieke onderzoek dat in deze film centraal staat en wat, ondanks de recente ontwikkelingen in krantenland, zeker behouden moet blijven.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 28 januari 2016
DVD- en blu-ray-release: 29 juni 2016