Stalags (2007)
Regie: Ari Libsker | 63 minuten | documentaire
De Holocaust en pornografie zijn niet meteen twee termen die je verwacht in een zin tegen te komen. Toch bestaat er een periode in de Israëlische geschiedenis dat seks en de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog nauw met elkaar verbonden waren. In de Israëlische documentaire ‘Stalags’ van Ari Libsker wordt duidelijk hoe.
In het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw, dankzij de rechtszaak waarin Adolf Eichmann veroordeeld werd, ontdekte Israël voor het eerst de vreselijke dingen die overlevenden van de Holocaust hadden meegemaakt. Vreemd genoeg kregen de gevoelens over de Holocaust van de bevolking echter geen vorm door de getuigenissen in deze rechtszaak, maar door de boeken die hierdoor geïnspireerd werden: Stalags. Stalags zijn kleine boekjes, met een sterke pornografische inhoud. De plot was meestal hetzelfde: vrouwelijke SS officieren met strakke pakjes waarin hun grote borsten nauwelijks op hun plaats bleven, hielden geallieerde soldaten gevangen, mishandelden en verkrachtten hen. Op het prikkelende kaft worden ze afgebeeld als Marilyn Monroe klonen. Aan het eind van het verhaal wisten de gevangen geallieerden wraak te nemen, door hun beulen zelf te verkrachtten en uiteindelijk te vermoordden. De verhalen werden geschreven door Israëliërs, onder een Engels klinkend pseudoniem, maar op een manier zodat leek dat de boekjes vertaald waren uit het Engels. Op deze manier werd een bepaalde afstand geschept, waardoor het voor het publiek makkelijker te verkroppen was dat zij dit soort boekjes lazen. Het hielp het schaamtegevoel te onderdrukken.
De Stalags werden enorm populair, na de eerste lucratieve uitgaven kwamen er dagelijks nieuwe titels bij. Tieners wendden zich tot dit soort lectuur, omdat zij met hun vragen over de Tweede Wereldoorlog bij hun ouders, die deze vaak van dichtbij hadden meegemaakt, niet terecht konden. In de documentaire zie je bijvoorbeeld een scène uit de populaire tv-serie “Lemon Popsicle”, waarin de jonge puberzoon in bad een Stalag aan het lezen is en verstoord opkijkt als zijn moeder langskomt. Voor veel Israëlische jongeren, zo laat de filmmaker ons weten, was het lezen van Stalags hun eerste kennismaking met seks.
Libsker heeft zonder meer een boeiend onderwerp aangesneden in zijn documentaire, maar een echte lijn is niet te ontdekken. Hij lijkt de interviews willekeurig achter elkaar aangeplakt te hebben, zodat de kijker van het ene naar het andere gezichtspunt gaat. De meningen zijn namelijk nogal verdeeld en niet alle geïnterviewden geven relevante informatie. Overlevenden van de Holocaust werden soms met de nek aangekeken, omdat men ervan overtuigd was dat zij hun volk verraden hadden door seksuele handelingen te verrichten voor de nazi’s. Weer een ander beweert dat er helemaal geen kampbordelen waren in de Stammlagers, omdat daar zogezegd geen bewijzen voor zijn. Ook de focus van Libsker verandert halverwege de documentaire en gaat hij ineens dieper in op de schrijver Ka-tzetnik, wiens boek “The House of Dolls” (1955) eigenlijk als eerste de kampbordelen beschreef. Zijn boek heeft in Israël ongeveer de status die ‘Het dagboek van Anne Frank’ in Nederland heeft en het is dan ook een verplicht nummer op de literatuurlijst van jonge (!) tieners. De ongestructureerdheid van ‘Stalags’ heeft ook te maken met de korte speelduur van de documentaire, want niet alles wordt voldoende uitgediept. Toch is het onderwerp bijzonder interessant en verdient ‘Stalags’ een geïnteresseerd publiek, zodat de maker later wellicht een director’s cut kan maken.
Monica Meijer