Star Trek: The Motion Picture (1979)
Regie: Robert Wise | 131 minuten | actie, avontuur, science fiction | Acteurs: William Shatner, Leonard Nimoy, DeForest Kelley, James Doohan, George Takei, Majel Barrett, Walter Koenig, Nichelle Nichols, Persis Khambatta, Stephen Collins
Er werd door fans over de hele wereld reikhalzend uitgekeken naar de eerste bioscoopfilm, gebaseerd op de televisieserie “Star Trek”. De oorspronkelijke serie, vaak afgekort TOS – The Original Series om het te onderscheiden van alle spinoffs – werd slechts drie jaar uitgezonden, tussen 1966-1969, maar daarna eindeloos herhaald. Hoewel de studiobonzen de kijkcijfers van de serie destijds vonden tegenvallen, bleken die eigenlijk precies de juiste demografische verhoudingen te hebben. “Star Trek” kreeg een cultstatus en uiterst loyale fans (Trekkies), die hoopten op een terugkeer van de geliefde karakters. Begin jaren 70 volgde er een kortstondige animatiereeks, waarin de acteurs uit de serie (minus Walter Koenig als Chekov) hun stem leenden aan hun getekende karakters. De bedenker van het Star Trekuniversum, Gene Roddenberry, beschouwde de animatieserie niet als onderdeel van de officiële canon. Intussen werden voorbereidingen getroffen voor film, maar de Paramount-studio zag aanvankelijk meer brood in een nieuwe tv-serie, die “Star Trek: Phase II” zou moeten gaan heten. Dat idee ging met het succes van ‘Star Wars’ (1977) overboord en uit verhaallijnen voor de nieuwe tv-serie ontstond uiteindelijk ‘Star Trek: The Motion Picture’. Als regisseur werd Robert Wise aangetrokken, die eerder Oscars won voor ‘West Side Story’ en ‘The Sound of Music’. De terugkeer van de volledige originele cast zorgde voor veel media-aandacht. Op dat moment stond science-fiction hoog in de belangstelling, met de release van de al genoemde ‘Star Wars’ en ‘Close Encounters of the Third Kind’ en zelfs James Bond ging de ruimte in, met ‘Moonraker’. ‘Star Trek’ is echter altijd meer van de “science” geweest, te midden van de “fiction”. Ook in de film gaat het vooral over grote ideeën, vraagstukken over moraliteit en de relatie tussen de hoofdpersonen. De driehoek Kirk-Spock-Bones staat hierbij centraal.
Dat de film niet zo goed ontvangen werd en de verwachtingen niet volledig waarmaakte, is volkomen terecht. De interactie tussen Kirk (Shatner, die op een crashdieet ging om er goed uit te zien in zijn uniform), Spock (de altijd betrouwbare Nimoy) en Bones (Kelley, die met een volle baard terug aan boord komt) komt pas laat echt op gang, waardoor één van de belangrijkste pijlers onder het succes van ‘Star Trek’ onder druk komt te staan. Het verhaal, over een dreigende wolk daar ene V’ger het bevel over voert en de Aarde wil vernietigen, is niet echt origineel en interessant genoeg om de aandacht volledig bij vast te houden. Ook maakt regisseur Wise de fout om zich te buiten te gaan aan mooifilmerij. Er zijn veel lange shots die de majestueuze schoonheid toont van de ruimte, de Enterprise en de binnenkant van de dreigende wolk waar V’ger zetelt, maar het zijn er veel te veel en het duurt allemaal echt veel te lang. De herintroductie van Kirk met “zijn” Enterprise is technisch knap opgezet en de special effects zijn – zeker voor die tijd – prima, maar door dat moment eindeloos te rekken, gaat alle impact hiervan verloren.
De belangrijkste nieuwe bijrollen van acteurs die niet in de originele serie zaten zijn Persis Khambatta als de Deltaanse luitenant Ilia en Stephen Collins als kapitein Willard Decker. De uitwerking van hun verhaallijn komt niet goed uit de verf, wat eveneens voor hun acteerwerk geldt. Khambatta (een Indiase actrice die veel te jong overleed aan een hartkwaal) hoeft alleen maar mooi te zijn en tekst op te dreunen. Collins op zijn beurt is Kirks opvolger op de kapiteinsstoel van de Enterprise, maar wordt door Kirk even achteloos terzijde geschoven wanneer de laatste het commando van het ruimteschip weer op zich neemt. Collins acteert houterig en reageert zonder veel overtuiging op zijn demotie tot eerste officier. Het grootste manco van de film is echter dat hij nergens echt tot leven komt, maar continue voortkabbelt en de actie veel te dun is gezaaid om de film over verschillende dode momenten heen te tillen. Fans noemen dit eerste deel uit de filmreeks ook wel: “Star Trek: the Motionless Picture”, vanwege het gebrek aan actie. Een typering als “The Slow Motion Picture” is ook wel passend.
De dvd-release van ‘Star Trek: The Motion Picture’ bracht een “director’s edition” met zich mee, met nieuwe digitale effecten en het oppoetsen van het beeld en geluid. De film zorgde voor een herleving van de ‘Star Trek’ filmreeks, maar zal altijd in de schaduw blijven staan van zijn superieure opvolger, ‘Star Trek: The Wrath of Khan’.
Hans Geurts