Star Trek: The Wrath of Khan (1982)
Regie: Nicholas Meyer | 113 minuten | actie, thriller, avontuur, science fiction | Acteurs: William Shatner, Leonard Nimoy, DeForest Kelley, James Doohan, Walter Koenig, George Takei, Nichelle Nichols, Bibi Besch, Merritt Butrick, Jeff McBride, Paul Winfield, Kirstie Alley, Ricardo Montalban, Ike Eisenmann, John Vargas, John Winston, Paul Kent, Nicholas Guest, Russell Takaki, Kevin Rodney Sullivan, Joel Marstan, Teresa E. Victor, Dianne Harper, David Ruprecht, Marcy Vosburgh
De teleurstelling over ‘Star Trek: The Motion Picture’ werd snel vergeten toen de tweede film uit werd gebracht. ‘Star Trek: The Wrath of Khan’ wordt algemeen als één van de beste, zo niet de beste film uit de hele filmreeks beschouwd. De film is ook een hele verademing na ‘The Motion Picture’ die weinig actie kende en te traag van opzet was. Die fouten worden vermeden, al stemt ‘Wrath of Khan’ tot minder nadenken dan zijn directe voorganger.
De winst zit hem – zoals meestal in films waarin helden grootste daden moeten verrichten – in een memorabele schurk die gewaagd is aan de hoofdrolspelers. Daar is in deze film ruimschoots in voorzien, want Khan Noonian Singh is zeker aan zijn oude vijand James T. Kirk gewaagd. De titel van de film kan vertaald worden als ‘de toorn…’ of, ouderwetser, ‘de gramschap van Khan.’ Ricardo Montalban speelde Khan Noonian Singh eerder in een aflevering van de televisieserie ‘Star Trek’, genaamd “Space Seed”, de 22e aflevering van het eerste seizoen. Voor het eerst in de filmgeschiedenis werd op basis van een aflevering van een tv-serie een film gemaakt. In die aflevering komt de Enterprise een schip tegen met ingevroren 20e eeuwse, genetisch gemanipuleerde supermensen. Khan is hun aanvoerder en nadat hij en zijn bemanning weer tot leven zijn gewekt, probeert hij de Enterprise te kapen. Aan het einde van de aflevering worden ze op de planeet Ceti Alpha VI achtergelaten, die ze kunnen koloniseren. Dat blijkt echter niet zo goed uit te pakken als de zusterplaneet ontploft en het ecosysteem van de kolonisten op Ceti Alpha VI hierdoor in gevaar komt. Khan zint jarenlang op wraak. Zodra hij de kans krijgt, zet hij een dodelijke val voor Kirk.
De avonturen van de Enterprise krijgt extra gewicht door de inzet van schip voor trainingsdoeleinden en de naderende ouderdom van de bemanning. Met name James T. Kirk (William Shatner), inmiddels gepromoveerd tot admiraal, heeft last van een midlife crisis. Shatner is doorgaans weinig subtiel in zijn acteerwerk, maar laat hier en daar in kleine momenten meer van de kwetsbare kant van Kirk zien. De interactie met Spock (Leonard Nimoy), die nu als kapitein het bevel over de Enterprise voert, “Scotty” (James Doohan) en scheepsarts “Bones” McCoy (DeForest Kelley) is als vanouds. Uiteraard moet de Enterprise nèt echt in actie komen wanneer Kirk aan boord is, wat natuurlijk al te toevallig is. Naast Khans kwade plannen en Kirks persoonlijke beslommeringen is het onderzoeksproject “Genesis” van Kirks oude vlam dr. Marcus (Bibi Besch) en haar zoon David (Merritt Butrick) van groot belang, omdat Khan dat in handen wil krijgen.
Kijkers die de oorspronkelijke “Space Seed” aflevering hebben gemist, worden snel bijgepraat en het is geen groot gemis om de film zonder veel voorkennis te kijken. De plotontwikkeling verloopt na het wat geforceerde uitgangspunt sterk en regisseur Nicholas Meyer houdt er, in tegenstelling tot zijn voorganger Robert Wise (toch zeker niet de minste) de vaart goed in. Oplettende fans zullen echter wel een aantal shots uit ‘The Motion Picture’ herkennen, die hier uit het oogpunt van kostenbesparing gerecycled worden. Elementen uit de film zijn inmiddels legendarisch geworden, zoals Kirks gefrustreerde schreeuw “KHAAANNNN!”, verschillende sterke one-liners en uiteraard de befaamde “Kobayashi Maru” test, die terugkeerde in ‘Star Trek’ (2009). En voor de echte literatuurliefhebbers zijn er referenties naar en citaten uit klassiekers als Melville’s “Moby Dick” en Shakespeare’s “King Lear”. Regisseur Meyer nam weer plaats in de regiestoel voor ‘Star Trek VI: The Undiscovered Country’ (1991), de op één na laatste film met de oorspronkelijke bemanningsleden van de Enterprise. Hij heeft inmiddels één continuïteitsfout toegegeven: Pavel Chekov maakte tijdens de eerste serie nog geen deel uit van de cast, waardoor het eigenlijk niet mogelijk is dat Khan hem nog herkend van vijftien jaar eerder. Maar, zoals Meyer hieraan toevoegde, zaten de verhalen rond Sherlock Holmes vol met inconsistenties en daar heeft schrijver Sir Arthur Conan Doyle ook nooit zijn excuses voor aangeboden.
‘Wrath of Khan’ is tevens het eerste deel in een onofficiële trilogie binnen de filmreeks, die wordt voortgezet met ‘Star Trek III: The Search for Spock’ en ‘The Voyage Home’. Met deze film werd tevens de trend gezet voor het wijdverbreide geloof dat de even genummerde Star Trek films goed zijn en de oneven genummerde minder goed, al lijkt die trend inmiddels verbroken te zijn.
Hans Geurts
Waardering: 4
Bioscooprelease: 29 juli 1982