Star Wars: The Force Awakens (2015)

Regie: J.J. Abrams | 135 minuten | actie, avontuur, fantasie, science fiction | Acteurs: Daisy Ridley, John Boyega, Harrison Ford, Peter Mayhew, Carrie Fisher, Oscar Isaac, Adam Driver, Domhnall Gleeson, Kenny Baker, Mark Hamill, Lupita Nyong’o, Andy Serkis, Anthony Daniels, Max von Sydow, Maisie Richardson-Sellers, Iko Uwais, Tim Rose, Greg Grunberg, Ken Leung, Yayan Ruhian, Mark Stanley, Gwendoline Christie

‘Het geflikt, J.J. heeft.’ Of zoiets. Iedereen kan met een gerust hart en met opgeheven hoofd, desgewenst gekleed als Startrooper, Jedi-strijder of Wookie, naar ‘Star Wars: The Force Awakens’, de zevende Star Wars-film. Met actie, spektakel, drama, (geslaagde!) humor, aansprekende personages en beeldschone beelden weet ‘The Force Awakens’ op vrijwel ieder vlak te overtuigen. Of nee, dat is te zwak uitgedrukt: betoveren en overdonderen lijkt er meer op. Inderdaad, op een manier die doet denken aan de originele trilogie van meer dan dertig jaar geleden en de prequels doet vergeten. Het is geen perfecte film geworden, maar als vervolg op oude verhaallijnen en vooral als nieuw begin van de Star Wars-serie voor de huidige generatie, gooit ‘Star Wars: The Force Awakens’ hoge ogen.

J.J. Abrams zat in een bijna onmogelijke spagaat bij het maken van ‘Star Wars Episode VII: The Force Awakens’. Enerzijds moest hij tegemoetkomen aan de wensen van de fans van het eerste uur, die de nostalgie en charme van de originele trilogie weer wilden terugzien na de voor velen teleurstellende prequels. Anderzijds moest Abrams, in het belang van zowel de nieuwkomers als fans, een nieuw verhaal zien te vertellen dat aansluit op het (chronologisch) laatste deel, ‘Return of the Jedi’, en het universum verrijkt met originele personages en verhaallijnen. Een hieraan gerelateerde onmogelijkheid is het voldoen aan de hooggespannen verwachtingen van de hype rond deze film. Iedereen die destijds betoverd raakte door de eerste Star Wars (‘A New Hope’) wil dit zelfde gevoel weer krijgen bij deze zevende episode en de hoop is dat de jeugd van tegenwoordig op dezelfde manier overdonderd zal worden als de jongeren van toen (wat alleen al vanwege het veranderde filmaanbod onrealistisch is).

Een hachelijke onderneming dus, en eentje waarbij het angstzweet Abrams dikwijls moet zijn uitgebroken. Het voordeel is wel dat Abrams al eerder met dit bijltje heeft gehakt toen hij het Star Trek-universum toegankelijk maakte voor een nieuwe generatie en tegelijkertijd de fans, voor het grootste gedeelte dan, tevreden wist te stellen. In het geval van ‘Star Wars’ is er echter sprake van een nog grotere ‘fanbase’. Gelukkig is Abrams zelf een enorme fan van Star Wars. De liefhebbers kunnen dan ook gerust zijn: veel geliefde elementen van de oude trilogie zijn terug. Zelfs zodanig dat je eigenlijk kunt spreken van een ‘reboot’, waarbij er gewoon opnieuw wordt begonnen en bekende verhalen slechts overgoten worden met een modern sausje.

Is dit een probleem? Meestal niet. Zolang het nieuwe personages betreft en de verhalen genoeg verschillen van de originelen om gewoon als variaties op een thema gezien te kunnen worden, is ‘The Force Awakens’ een prachtige, inspirerende en onvergetelijke ervaring. Hier zorgen de bekend aandoende omgevingen en karakters (of karaktertypen) juist voor een verrijking. De eerste circa dertig minuten zijn bijna meesterlijk te noemen en zullen door velen ondergaan worden met kippenvel en vol opwinding, wat begint bij de eerste noten van de klassieke openingsmuziek. De prachtige cinematografie, de weidse landschappen, de wrakstukken van oude, klassieke voertuigen die als schuilplaats dienen… maar vooral de vaart in het verhaal, de onmiddellijke dramatiek, de humor, en de frisse, interessante personages houden de aandacht volmaakt vast. Max Von Sydow laat met zijn kleine vaderlijke rol een onuitwisbare indruk achter, warm en innemend, Adam Driver is meteen intrigerend als intimiderende, maar nog wat onzekere Vader-achtige, en Daisy Ridley overtuigt als stoere actieheldin (die veel wegheeft van Keira Knightley). John Boyega’s Finn weet verder het universum op een mooie manier te verrijken door zijn interessante achtergrond en ontwikkeling.

Maar er is meer om van te genieten en de handen voor op elkaar te krijgen in die eerste scènes. Zo blijkt de rollende droid BB8 een prima vervanger voor R2D2 en voelen de vermakelijke (nieuwe) wezens en beesten die de film bevolken vertrouwd aan. Belangrijk voor de sfeer, die teruggevonden moest worden, zijn de verbale sparwedstrijdjes tussen de belangrijkste personages, en dan natuurlijk vooral de humor hierbij. Het is bijzonder fijn om te kunnen melden dat de wisselwerking tussen de personages ouderwets prikkelend en humoristisch is. En daarmee kweek je meteen al heel veel goodwill bij de fans. Kortom, dit lijkt inderdaad de ultieme nieuwe Star Wars-film te zijn waar iedereen op gewacht heeft: vlot, modern, nieuw en vol met die oude, vertrouwde magie waar het om te doen was.

Wat dat laatste betreft wordt het feest nog groter wanneer er een paar klassieke personages ten tonele verschijnen. Het is geen verrassing of spoiler om te zeggen dat Harrison Ford zijn klassieke Han Solo-rol weer op zich neemt, geflankeerd door ieders favoriete Wookie, Chewbacca (Chewie voor intimi). Zijn aanwezigheid, en bepaalde gesprekken over het verleden, zullen zonder twijfel voor een brok in de keel zorgen bij de fans; zelfs bij kijkers die er wat verder van afstaan. Wie je ook bent, waar je ook vandaan komt, Star Wars is gewoon cultureel erfgoed geworden; onderdeel van het collectief geheugen en van ‘onze’ jeugd. Als Han Solo dan bij zijn eerste blik op de Millennium Falcon zegt: ‘Chewie, we’re home’, spreekt hij voor ons allemaal.

Het is ook werkelijk een genot om Ford weer als Han Solo te zien, ouder geworden, hier en daar een tikkie sentimenteel (maar worden we dat allemaal niet als we ouder worden?), maar nog steeds met al die oude streken van de vos die we allemaal zo goed kennen. Han is geen Han als hij zich niet uit een benarde situatie probeert te kletsen, of zijn gesprekspartners met een snedige opmerking of veelzeggende blik op hun plaats zet. Het is mooi om te zien hoe goed Ford dit personage nog beheerst en veel van het middenstuk van de film effectief op zijn schouders weet te nemen. Zelfs Chewie lijkt gegroeid te zijn als personage. Er is niet helemaal goed de vinger op te leggen, maar hij lijkt wat serieuzer te worden genomen, minder op de zenuwen te werken, en een meer volwaardig bemanningslid te zijn. Misschien krijgt hij gewoon ook meer aandacht omdat andere personages en sidekicks uit het verleden er nu niet meer bij zijn.

Maar het is niet allemaal fanfare en tromgeroffel. Het punt is te maken dat Abrams wat te ver is doorgeschoten in zijn hommages aan en verwijzingen naar de originele trilogie. In het begin is het charmant, nostalgisch, en hartverwarmend, maar op een gegeven moment is het fijn als de reünie – of op zijn minst de openingsceremonie hiervan – voorbij is, en er overgegaan kan worden op de orde van de dag. Het is toch de bedoeling dat de aandacht vol gericht kan worden op het vertellen van nieuwe, prikkelende verhaallijnen en het uitdiepen van de fijne personages die Abrams hier heeft geïntroduceerd. Dit gebeurt niet genoeg of soms te gehaast. Sommige figuren uit de originele trilogie, die in de laatste akte ook nog even langskomen, hadden best achterwege kunnen blijven, aangezien ze weinig tot niets toevoegen. En waarom moet de eindconfrontatie met het Keizerrijk zoveel lijken op die in de originele trilogie? Er had ook best wat meer onbekend en onbeslist kunnen blijven. Ook wat betreft de onthulling van bepaalde familierelaties.

Het is nu soms alsof episodes 4 tot en met 6 in de blender zijn gegooid en in als een soort greatest hits-mix in episode 7 hergebruikt worden. Waarom ook niet iets meer de tijd nemen voor sommige ontwikkelingen en verhaallijnen? Wat is er bijvoorbeeld gebeurd met de ‘traditie’ dat iedereen moet trainen voordat hij écht bedreven kan zijn in het vechten met een lightsaber, ofwel het gebruiken van de Force? Wellicht dat er uitzonderingen zijn en het niet per se tegen het canon ingaat, maar hier wordt de titel van de film wel erg letterlijk genomen. Een personage dat de Force eigenlijk net heeft ‘leren kennen’ hoeft alleen even de ogen dicht te doen en zich te concentreren, om vervolgens als een volleerde Jedi-strijder een lightsaber-duel in te kunnen gaan. Alsof er, à la Neo in ‘The Matrix’, alleen maar even een programmaatje gedownload hoef te worden, en: “I know kung-fu”. Helemaal in het licht van de smaakmakende cliffhanger was het aardig geweest om dit personage grotendeels onbedreven en ongetraind te houden, en de echte groei en ‘ass-kickerij’ te bewaren voor de volgende delen. We weten natuurlijk niet wat de makers nog allemaal voor ons in petto hebben en op welke interessante manieren dit personage zich nog gaat ontwikkelen (misschien dat dit juist het echt vernieuwende aspect van deze nieuwe serie wordt), dus misschien valt het in de context nog mee, maar vooralsnog lijkt Abrams zich een beetje voorbij te hebben gelopen door de fans meteen alles te willen geven.

Dat is niet te zeggen dat de uitvoering van deze scènes op zichzelf onbevredigend is. Zeker niet: qua spanning en dramatiek voldoen ze vaak prima. Maar dit alles is gebouwd bovenop en binnen het al bekende Star Wars-universum. Dan wil je ofwel iets nieuws zien ofwel een bevredigende uitdieping van iets ouds. Gelukkig is hier wel degelijk sprake van in de film, maar alleen net niet genoeg om van een ongekwalificeerd succes te kunnen spreken. Toch doet ‘The Force Awakens’ ongeveer het onmogelijke door Star Wars zowel nieuw als oud leven in te blazen. Het had even wat weg van een meesterwerk maar wellicht hingen de ketenen van het verleden net iets te zwaar om de enkels van Abrams. Maar hiervan (grotendeels) verlost voor Episode 8, die halverwege 2017 moet uitkomen, lijkt alles prachtig in stelling gebracht voor een opwindende Star Wars-film met een eigen gezicht, waar een nieuwe generatie enthousiast voor is gemaakt en waar niemand zich voor hoeft te schamen. De toekomst is mooi.

Bart Rietvink

Waardering: 4

Bioscooprelease: 16 december 2015
Digital download-release: 6 april 2016
VOD-release: 16 april 2016
DVD- en blu-ray-release: 16 april 2016