State of Dogs – Nohoi Orion (1998)

Regie: Peter Brosens, Dorjkhandyn Turmunkh | 91 minuten | documentaire | Met: Nyam Dagyrantz, Banzar Damchaa, Baatar Galsansukh, Purevdava Oyunferel, Jamyansuren Oyunferel

‘State of Dogs’ maakt onderdeel uit van de Mongoolse trilogie van Peter Brosens over het leven van de mysterieuze steppen van Centraal-Azië. Telkens gaat het om landschap, mens en dier en alles wat hiermee verbonden is. Dit concept klinkt bekend, zowel ‘Cave of the Yellow Dog’, ‘Mongolian Ping Pong’ en ‘Tuya’s Marriage’ namen allemaal het weidse Mongoolse landschap als uitgangspunt, maar Peter Brosens geeft er een eigen karakteristieke draai aan.

‘State of Dogs’ is een even bizarre als intrigerende combinatie van mythisch verhaal waarbij Rah de zon verorbert om zo de wereld in chaos te storten en de totale zonsverduistering in Noord-Mongolië in 1997. Met dit uitgangspunt kiezen de regisseurs, de Belg Peter Brosens (‘Khadak’) en de Mongool Dorjkhandyn Turmunkh ervoor om binnen dit wonderlijke spectrum het leven van gewone Mongoliërs te laten zien. Niet toevallig wordt gekozen voor de periode na de val van de Sovjet-Unie.

Baasar wordt neergeschoten in de straten van Ulaanbaatar. Na zijn dood bevindt hij zich in een staat van verwarring en gaat rondzwerven door zijn herinneringen van Mongolië. Dat klinkt niet als een erg constructief verhaal en dat klopt. ‘State of Dogs’ bestaat vooral uit verhalende beelden, iets dat wellicht tegenstrijdig lijkt maar dat is nou net waar het om gaat. Zo is er een miniem verschil tussen documentaire en film, lopen mythische verhalen en de hedendaagse ontwikkeling van een land in verwarring door elkaar heen. Bovenal wordt dit getoond in het, volgens Mongoolse traditie, geloof dat honden als mens worden herboren wanneer ze zijn gestorven. Dit weerhoudt de bevolking er overigens niet van om stenen naar zwerfhonden te gooien of ze neer te schieten. Constant is er sprake van tweestrijd, een duel tussen mens en natuur of eigenlijk natuur en cultuur.

Misschien kan het verhaal wel het beste worden samengevat in een bizar beeld waarin bomen boven een bevroren meertje uitsteken dat wordt verstoord door een motor die over het ijs het beeld doorkruist. Wanneer hij verdwenen is, lijkt er niks te zijn voorgevallen. Ook dit staat centraal, wanneer je in het heden leeft wil je de geschiedenis (of gebeurtenissen) wel eens vergeten. Baasar gaat naar de stad, wordt wantrouwend en beseft dat bij voedsel het aspect gevaar hoort en vergeet eigenlijk zijn eerdere leven als herdershond.

‘State of Dogs’ bestaat uit vele metaforische beelden en dit vergt nogal wat verbeeldingskracht van de kijker. Maar wanneer je er voor open staat werkt deze aanpak uitstekend. Een aantal mensen worden gevolgd tijdens de zwerftocht van Baasar, je lijkt deelgenoot te worden van hun wereld en proeft de mystiek die hand in hand gaat met contemporaine ontwikkelingen. Hoewel je deelgenoot lijkt te worden, is er altijd een muur waar je op stuit, een ontoegankelijkheid die moeilijk te verklaren is en alleen maar bijdraagt aan de mystiek van Mongolië en het leven in de hoofdstad Ulaanbaatar.

Dit alles weet de regisseur op een zeer bekwame wijze te verbeelden, met een vaste en precieze cameravoering, vol metaforen die soms iets te duidelijk aan de oppervlakte verschijnen en soms diep doen ontroeren. Poëzie lijkt immer aanwezig in de getoonde desolate wereld.

‘State of Dogs’ is een hedendaagse mythische parabel die het Mongoolse leven nog maar eens doet overdenken. De slotvraag of de Mongoolse bevolking wel toekomst heeft wanneer ze hun eigen tradities zo lijken te vergeten wordt niet beantwoord en ook eigenlijk niet gesteld, maar dit lijkt het ultieme dilemma tussen traditie en vooruitgang: Hoe ver kun je gaan en hoeveel kun je vergeten zonder je identiteit te verliezen?

Meinte van Egmond