Stay (2005)

Regie: Marc Forster | 99 minuten | drama, thriller | Acteurs: Ewan McGregor, Ryan Gosling, Kate Burton, Naomi Watts, Elizabeth Reaser, Bob Hoskins, Janeane Garofalo, BD Wong, John Tormey, José Ramón Rosario, Becky Ann Baker, Lisa Kron, Gregory Mitchell, John Dominici, Jessica Hecht, Sterling K. Brown, Amy Sedaris, Michael Devine, Jolly Abraham

Toegegeven: ondergetekende heeft weinig met bovennatuurlijk geachte zaken en had deze film op grond van de synopsis een kort leven beloofd. Behalve in het geval van de bijna-doodervaring. Daar kunnen wij ons nog wel iets bij voorstellen. De werking van de menselijke geest in combinatie met een falend lichaam, interessant toch? Alleen duurt het in het geval van ‘Stay’ tot aan de slotscène tot duidelijk wordt dat deze film vanuit het uitgangspunt van de bijna-doodervaring is geschreven.

Sam Foster (Ewan McGregor) is een psychiater die een serie afspraken van een verlof nemende collega overneemt. Een van de patiënten is de 21-jarige Henry Letham (Ryan Gosling), een worstelend beeldend kunstenaar met een om onbegrijpelijke redenen ondoorgrondelijk dossier. Het lijkt een manipulatieve klant, die de enigszins naïeve Foster aan zich weet te binden door te verdwijnen met de boodschap dat hij op de eerste zaterdag na de afspraak zelfmoord wil plegen. Foster heeft een reden om meer dan betrokken te zijn, want geliefde Lila (Naomi Watts) heeft al eens een bijna geslaagde zelfmoordpoging gedaan.

De zoektocht – ook fysiek – naar de ‘ware’ Henry is aanvankelijk fascinerend, mede dankzij de sterke cast. Hoewel Ewan McGregor ondanks zijn relatieve veteranenstatus in het acteursgilde een te jeugdige uitstraling heeft voor de rol, vormt hij een aardig koppel met een dienende Naomi Watts, die in 2005 de sterstatus van ‘King Kong’ al had bereikt. En Notebook-ster Ryan Gosling is een overtuigende, tweeslachtige creep, die de psychiater c.s. driekwart film lang aan zich weet te binden, voordat het publiek op Escherachtige wijze wordt dolgedraaid en McGregor zijn wenkbrauwen met deze kijker begint op te trekken. Wie de slechterik is – ja, zelfs wie wie is, wordt ons onthouden, terwijl de film de opbouw van een psychologische thriller heeft.

Juist het ontbreken van traditionele Hollywoodpatronen doet deze film de das om, al wenste regisseur Marc Forster (‘Finding Neverland’; ‘Monster’s Ball’) na tegenvallende box office-resultaten nog te spreken van overschatting van de kijker. Dat is precies de reden dat het grote publiek wegbleef. Die doelgroep wil zich identificeren met het goede, en zij die zichzelf slim genoeg achten gaan naar het filmhuis voor meer nuance. ‘Stay’ is een typisch voorbeeld van een artistiek uitgangspunt – in dit geval ‘meervoudige perceptie’, dat commercieel onuitvoerbaar bleek. Een spooktrein van een film was het gevolg. Jammer genoeg voor de makers, ligt de tijd dat acteursnamen genoeg waren om kijkers te trekken decennia achter hen.

Jan-Kees Verschuure