Stille nacht (2004)

Regie: Ineke Houtman | 81 minuten | thriller | Acteurs: Victoria Koblenko, Liesbeth Kamerling, Caro Lenssen, Josefien Hendriks, Christel Oomen, Jeroen Spitzenberger, Victor Löw, Lore Dijkman, Oren Schrijver, Peter Blok, Marcel Musters, Jaap Spijkers, Walter Bart, Rick Nicolet, Brian Smidt

Als er één Nederlandse film ten onrechte nogal onderbelicht is gebleven, dan is het ‘Stille Nacht’ wel. Toegegeven, er mankeert nogal wat aan deze telefilm, maar ondanks een paar kritiekpuntjes is de film van Ineke Houtman een sterke en gevoelige productie geworden. En dan ook nog eens met een geheel eigen smoel.

Het verhaal van deze rolprent is gebaseerd op ware gebeurtenissen. ‘Stille Nacht’ heeft veel inspiratie geput uit de angst en onrucht die de Utrechtse serieverkrachter heeft nagelaten. Tot op de dag van vandaag is de aanrander nog steeds niet opgepakt. De film begint met de introductie van de twee hartsvriendinnen Laura (Lenssen) en Marieke (Koblenko). De meisjes besluiten zich aan te melden bij een speciaal actiecomité dat is opgericht door een paar medestudentes. Het groepje besluit elkaar te beschermen tegen de verkrachter. Dat doen ze door heldere afspraken te maken, zoals dat ze hoe dan ook niet alleen naar huis fietsen. Uiteindelijk gaat het mis, paranoia en angst eisen hun tol van het eens zo hechte groepje.

‘Stille Nacht’ is een verhaal zonder veel franje. Regisseur Houtman leunt niet op special effects en trucages, maar focust zich puur op het gedrag van de meiden. Een nobele insteek, die echter ook riskant is. Uiteraard moet je kunnen rekenen op een stel goede acteurs die bereid zijn erg diep te gaan voor hun rollen. Daarnaast kost het vervolgens ook nog heel wat tijd om alle personages bevredigend uit te werken. En uiteraard moet je je verhaal ook zo in beeld brengen dat de verwende filmkijker niet direct afhaakt, omdat er zogezegd niets gebeurd.

Houtman is die uitdaging aangegaan en zoals gezegd is dat haar goed afgegaan. ‘Stille Nacht’ is een spannende en oprechte film geworden. Dat komt voornamelijk door het overtuigende acteerwerk en de rake observaties van de regiseur. Deze productie gaat over echte mensen in een meeleefbare, akelig realistische setting. In geen enkele (Nederlandse) film is de studentencultuur zo realistisch in beeld gebracht als in ‘Stille Nacht’. Houtman weet alle cliché’s rond studenten te omzeilen en schetst een waarheidsgetrouw portret van de jong volwassenen.

De acteurs, beter gezegd actrices, zijn goed op dreef. Vooral Koblenko weet haar soap-imago behendig van zich af te schudden. Hetzelfde geldt voor Kamerling. De vrouwen laten zien dat ze echt kunnen acteren en met gemak een film kunnen dragen. Lenssen speelt de hoofdrol en dat doet ze best aardig, maar ze raakt toch een beetje ondergesneeuwd door het sprankelende, extraverte spel van Koblenko. Lensens’ optreden weet niet zo te beklijven en dat is jammer. De wat minder bekende actrices Hendriks en Oomen acteren op een erg naturelle manier en het is te hopen dat ze vaker in een film opduiken, want dat ze talent hebben staat vast. De cast weet op een overtuigende manier een hechte vriendinnenclub te vertolken.

Naast het aantrekkelijke spel van de cast is ook de sfeer van ‘Stille Nacht’ erg geslaagd. De film weet met weinig middelen toch een beklemmende en bij vlagen nogal ongemakkelijke ambiance op te roepen. Houtman verdient dan ook veel lof voor de manier waarop ze spanning weet op te roepen. In de film zitten twee verkrachtingsscenés die huiveringwekkend zijn, zonder dat je veel te zien krijgt. Door veel met close-ups te werken waarin het gezicht van de doodsbange slachtoffers te zien zijn, roept de film veel emoties op zonder te vervallen in expliciet geweld of seks. Zo weet de cineaste met minimale middelen het maximale effect te behalen

Helaas kent ‘Stille Nacht’ ook een aantal schoonheidsfoutjes. Het grootste manke van de film schuilt in het script. Houtman gebruikt een paar plotlijntjes die veel te clichématig zijn uitgewerkt en bovendien niet in de sfeer van de film passen. Zo is er een passage aanwezig waarin Lenssen contact zoekt met een psycholoog. Later in de film blijkt de reden van haar bezoek een nogal flauw excuus te zijn om de dramatische impact van de film te vergroten.

Ook de paranoia die de vriendinnenclub uiteen dreigt te rukken, wordt te karig en voorspelbaar uitgewerkt. De meiden verdenken ineens iedere man in hun omgeving van de verkrachtingen. De manier waarop Houtman dit ‘who dunnit’ element heeft uitgewerkt doet iets teveel denken aan de talloze Amerikaanse detectiveseries en films zoals je die dagelijks ziet.

Ondanks de soms wat matige uitwerking van de film, blijft ‘Stille Nacht’ een mooie film. De productie vervalt niet in valse sentimenten en het mooie acteerwerk zorgt voor een indrukwekkende film. Het siert de film dat er geen groots opgezette mediahype omheen is gecreëerd, wat het intieme gevoel van deze rolprent versterkt.

Frank v.d. Ven