Stray (2020)

Regie: Elizabeth Lo | 72 minuten | documentaire

Istanboel ziet er heel anders uit vanuit ‘t perspectief zo’n 50 cm boven de grond, de schofthoogte van Zeytin (Turks voor olijf). Ze is een prachtige amberkleurige Turkse zwerfhond met een karaktervolle zwarte snuit, gespitste oren en zachtaardige ogen. In haar schuilen vermoedelijk bloedlijnen van een Mechelse Herder en een Anatolische Herdershond (ook wel Kangal genoemd). Elke dag struint ze door de straten en parken van de grootste stad van Turkije op zoek naar eten, een slaapplek en wat gezelschap.

Die vindt ze bij een groepje zwerfjongeren uit Syrië. Samen slapen ze in een vervallen slooppand waar de jeugd leeft in een schemerwereld van bedelen en lijm snuiven. Hun verwantschap met de honden omvat dezelfde eerste levensbehoeften – wat te eten, een beetje warmte en een plek om uit te rusten. In de zwerfroedel zit ook Nazar, een zwarte hond die ergens doet denken aan een stoffige labrador. Ze is vriendelijk naar Zeytin totdat er voedsel tevoorschijn komt. Dan is het ieder voor zich. De gevlekte nieuwkomer Kartal is door de zwerfjongeren uit een nest gestolen, want bedelen met een aandoenlijke puppy werkt uitstekend op de compassieklier van toeristen. Ze zijn goed voor de jonge hond en delen het kleine beetje eten dat ze hebben met hem.

Zeytin weet instinctief dat ze moet wachten op een voorbijrazende auto, dat ze vaak niet mag spelen met gedomesticeerde honden en waar ze de beste botten kan vinden. Ze benadert andere honden net zoals wij dat ook vaak bij vreemden doen; afwegend tussen achterdocht en nieuwsgierigheid. Aan de stand van haar oren valt veel af te lezen en rugharen die rechtop staan betekent ‘Ik heb je in de gaten…’

De bekroonde Chinese regisseur, schrijver en cinematograaf Elizabeth Lo vangt het leven van deze zwerfhonden op fascinerende wijze en de dieren staan altijd centraal, zowel in het verhaal als in de zoeker van haar camera. Maar wat minstens net zo interessant is, zijn de dialogen en de verstomde gesprekken die de Turkse bevolking in de onscherpe achtergrond voert. Ze praten over hoe mooi en sterk Zeytin is en dat ze best mee naar huis zou mogen. Helaas voor de teef, want sinds de nieuwe wetgeving mogen Turkse zwerfhonden niet meer mee naar huis genomen worden, noch mogen ze geëuthanaseerd worden door de gemeente. Ze zijn volledig geaccepteerd door de samenleving en vormen een onderdeel van het straatbeeld.



De mensen praten ook over de hedendaagse politiek en zorgen over Erdogan. Zo krijg je vanuit de coulissen een indruk van het werkelijke dagelijkse leven in Turkije. Op haar beurt loopt Zeytin behoedzaam tussen feministische demonstranten op Nationale Vrouwendag door en dat staat mijlenver af van de gepolijste, onrealistische Turkse vakantiecommercials die vandaag de dag op de Nederlandse TV te zien zijn.

Collegaregisseur Ceyda Torun maakte in 2016 al een soortgelijke documentaire over katten in Istanboel genaamd ‘Kedi’. Elizabeth weet dus waar de uitdaging ligt qua cinematografie, reacties van omstanders en het lage cameraperspectief. De scènes uit ‘Stray’ lijken willekeurig aan elkaar geregen, maar het komt geen moment rommelig over. Met citaten uit de oudheid wordt de documentaire losjes door deze titelkaartjes opgedeeld. “Honden en filosofen doen het meeste goed en worden het minste beloond,” Dit schreef de Griekse hondliefhebbende filosoof Diogenes van Sinope in 368 v. Chr. en zijn wijsheden sluiten naadloos aan op de onvoorwaardelijkheid, onverbiddelijkheid en het avontuur van een (honden)leven op straat.

Lisette van der Meij

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 26 augustus 2021