Styx (2018)

Regie: Wolfgang Fischer | 94 minuten | drama | Acteurs: Susanne Wolff, Gedion Oduor Wekesa, Felicity Babao, Alexander Beyer, Inga Birkenfeld, Anika Menger

Vrijwel dagelijks vertrekken er vissersboten met vluchtelingen richting Europa, in de hoop daar wel een toekomst te kunnen vinden. Ze riskeren hun leven in hun wens de oceaan over te steken. In het westen is veel onverschilligheid en gaat het economisch belang regelmatig boven de humanitaire plicht. Natuurlijk zijn er organisaties als Sea Watch, Borderline Europe en Artsen zonder Grenzen, maar het grote publiek lijkt ‘vluchtelingenmoe’ en bekommert zich over het algemeen niet om deze mensen. De Oostenrijkse filmmaker Wolfgang Fischer (‘Was du nicht siehst’, 2009) liet zich voor zijn film ‘Styx’ (2018) inspireren door het waargebeurde verhaal van een Duitse vrouw die in haar eentje met haar plezierzeiljacht een reis over de Atlantische Oceaan maakte. “Vluchtelingenboten en pleziervaart komen elkaar steeds vaker tegen. Wat als je als solozeiler geconfronteerd wordt met het drama van een zinkende vissersboot met zo’n honderd mensen aan boord? Wat doet dat met je, hoe ga je daarmee om als je weet dat de protocollen van de kustwacht zijn dat je je nergens mee mag bemoeien?”

Rike (Susanne Wolff uit ‘Return to Montauk’, 2017) is een zelfverzekerde vrouw van eind dertig die als arts werkt op de afdeling Spoedeisende hulp van een ziekenhuis in Keulen. Een heftige baan die veel van haar vraagt, en om stoom af te blazen besluit ze met haar zeiljacht vanaf Gibraltar de overtocht te maken naar Ascencion, een vulkanisch eiland halverwege de Afrikaanse en Braziliaanse kust met een door Charles Darwin beschreven unieke flora en fauna. Ze vertrekt helemaal in haar uppie, maar Rike blijkt een vrouw te zijn die goed alleen kan zijn. Een vrouw bovendien die weet wat ze doet, zich goed voorbereid heeft en pragmatisch is. Veel contact heeft ze niet, behalve dan via de scheepsradio. Een passerend vrachtschip waarschuwt haar voor een naderende storm ter hoogte van Mauretanië en hoewel ze daar toch een tikkeltje nerveus van wordt, staat ze haar mannetje wanneer haar zeilboot gegrepen wordt door wind en water. De volgende ochtend ontdekt ze dat er op een paar honderd meter afstand een gestrande vluchtelingenboot ligt. Ze hoort de mensen om hulp schreeuwen, sommigen springen zelfs het water in. Plichtsgetrouw meldt Rike aan de kustwacht dat er een boot ligt en dat er mensen zullen sterven als er niet snel hulp komt. De reactie van de kustwacht is kil: goed dat ze het gemeld heeft, maar laat ze zich er vooral niet mee bemoeien. Als arts is het compleet tegen haar natuur in om niet in te grijpen, en dus haalt ze een in het water gesprongen jongen (Gedion Oduor Wekesa) aan boord om hem te verzorgen. Zodra de jongen bijkomt roept hij dat zijn zusje nog op de boot zit en dat ook zij gered moet worden. Als na tien uur nog geen spoor is van een reddingsboot, besluit Rike haar angsten overboord te zetten en te redden wie er te redden valt.

Een eenling die op een boot de strijd tegen de elementen aangaat, dat zagen we natuurlijk al eerder (bijvoorbeeld in ‘All is Lost’ (2013) met Robert Redford. Bijzonder aan ‘Styx’ is het morele dilemma dat Fischer zijn kijkers voorlegt: wat zou jij doen? Rike wordt verscheurd door enerzijds haar morele plichtsbesef en anderzijds de regels, wetten en voorschriften waar ze zich aan dient te houden. Ze doet uiteindelijk wat volgens haar – als arts zijnde – het enige juiste is, zonder dat Fischer haar als een heldin afschildert. Susanne Wolff brengt een fraai staaltje acteerwerk voor de dag. In een kaal script en met weinig dialoog zijn het vooral haar lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen waarmee ze zich kan uiten, maar ze weet onze aandacht zonder moeite vast te houden. Fischer speelt met contrasten (de uitmuntend voorbereide Rike tegenover de wanhopig aan hun schip vastklemmende vluchtelingen; het ontspannen plezier van een westerlinge ten opzichte van de kwestie van leven of dood voor de Afrikanen) en zet zijn publiek daarmee aan het denken.

‘Styx’ werd vrijwel geheel op het water gefilmd – het stuk Middellandse Zee tussen Malta en Sicilië – en ziet er indrukwekkend uit. Ook hier weer dat contrast: het dromerig kabbelende blauw van de oceaan tegenover de woeste golven die dood en verderf met zich meebrengen. De zee eist zijn prominente rol op dankzij het uitgekiende werk van director of photography Benedict Neuenfels (‘Die Fälscher’, 2007). ‘Styx’ is zo’n film die je aan het denken zet: wat zou ík doen als ik in de situatie zit waarin Rike zich bevindt? Wolfgang Fischer heeft zich ontdaan van alle overbodige ballast en keert terug tot de essentie van het leven. Dankzij de fantastische, daadwerkelijk op zee gefilmde beelden en een fascinerende Susanne Wolff zit je aan het scherm gekluisterd.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 17 januari 2019
DVD-release: 23 april 2019
‘Styx’ is in januari 2019 te zien in filmtheaters door het hele land in het kader van Movies That Matter on tour.