Summer of Sam (1999)
Regie: Spike Lee | 142 minuten | drama, misdaad, romantiek, thriller | Acteurs: John Leguizamo, Mira Sorvino, Jennifer Esposito, Adrien Brody, Michael Rispoli, Bebe Neuwirth, Saverio Guerra, Patti LuPone, Brian Tarantina, Al Palagonia, Ken Garito, Spike Lee, Mike Starr, Ben Gazzara, John Savage, Michael Badalucco
Regisseur Spike Lee, bekend van onder andere ‘Do the Right Thing’ uit 1989 en ‘Malcolm X’ uit 1992, nam een risico toen hij besloot om een speelfilm te maken over een seriemoordenaar. Films over moordenaars verzanden nogal eens in vreemde pogingen om de psyche van de moordenaar uit te beelden of in een poel van grof geweld. Lee slaagt erin om meer dan twee uur te boeien met een evenwichtige film.
‘Summer of Sam’ is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de moordenaar David Berkowitz die New York in zijn greep hield in de snikhete zomer van 1977. Spike Lee legt in het verhaal echter de nadruk op gewone New Yorkers die steeds banger worden voor de gevaarlijke gek die hun stad onveilig maakt. Lee voorkomt hiermee dat hij door middel van beelden moet uitleggen wat de seriemoordenaar psychisch drijft hetgeen heel moeilijk is.
Berkowitz, die zich Zoon van Sam en Hertog van de Dood noemt, komt sporadisch in beeld. Langzaam draait hij door in zijn flatje in het keurige New Yorkse Yonkers, waar hij, naar eigen zeggen, opdracht tot moorden kreeg van de hond van de buren.
Met zo’n psychopaat moet het uit de hand lopen. ‘Summer of Sam’ is soms gewelddadig maar niet tè. Filmisch sterk is een lugubere moord in het begin van het verhaal welke in schril contrast staat met de ballade “Fernando” van ABBA, die de scène begeleidt. Verderop in de film paart Lee fragmenten van een ruziënd stel aan blije achtergrondmuziek hetgeen je eveneens gemengde gevoelens geeft. Berkowitz’ moorden van met name jonge brunettes worden bovendien gefilmd met gebruik van de handcamera die je het gevoel geeft dat je echt getuige bent van de misdaden.
De echte hoofdrolspelers in de film zijn een stel gewone Italiaanse Amerikanen, die gedurende de intens hete zomer van 1977 steeds nerveuzer worden van de Zoon van Sam. John Leguizamo is de onevenwichtige Vinny, die ontrouw is aan zijn vrouw en steeds meer cocaïne gebruikt om de spanningen aan te kunnen.
Leguizamo overtuigt als gladde rokkenjager wiens hoofd op hol slaat door de moorden. Een prachtrol vervult Adrien Brody als de zonderlinge Richie. In 1977 domineerde disco de wereld en niet in de laatste plaats New York met zijn studio 54, maar Brody is punker en haat discomuziek. Hij is gekleed in een T-shirt met de vlag van Groot-Brittannië, heeft een punkkapsel en praat zelfs Brits Engels. Vanwege zijn aparte gedrag en uiterlijk maakt Brody zich niet populair onder de jongens in de Italiaanse buurt en zien zij hem al snel als potentieel gevaar.
Spike Lee houdt ervan om primitieve angsten van mensen realistisch in beeld te brengen. Vaak terugkerend thema is de angst van de blanke bevolking voor zwarte mensen. Maar in ‘Summer of Sam’ gaat het de regisseur om de angst voor alles dat afwijkt van het gewone. Natuurlijk is David Berkowitz een aparte figuur, een psychopaat, maar Lee toont aan dat iedereen wel zijn eigenaardigheden heeft. Zo wordt outcast Brody uitgekotst door zijn eigen vrienden en lijken alle niet-Italianen op een gegeven moment de moordenaar te kunnen zijn. Spike Lee speelt daarnaast met de overdreven angst voor homo’s. De paniekerige reacties van de Italiaanse macho’s op de lokale nicht zorgen voor hilarisch materiaal.
Lee neemt je terug naar 1977, een tijd waarin AIDS nog niet bestond en iedereen er lustig op los vree. Zoals gezegd is er muziek van ABBA, maar ook van Marvin Gaye en de Talking Heads. Het discotijdperk krijgt glans met extravagante kleding en begeleidende muziek van Heatwave en Grace Jones. De jongens van de Italiaanse buurt dragen Adidas-trainingsbroeken en grote, donkere zonnebrillen. Door bepaalde scènes te filmen in de fletse kleuren van die tijd, wordt het verhaal reëler. ‘Summer of Sam’ is een aparte film in het oeuvre van Spike Lee en zeker de moeite waard om te zien.
Robbert Bitter