Süskind (2012)

Regie: Rudolf van den Berg | 118 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Jeroen Spitzenberger, Nyncke Beekhuyzen, Karl Markovics, Nasrin Dchar, Katja Herbers, Chava voor in ’t Holt, Tygo Gernandt, Olga Zuiderhoek

Een echte oorlogsheld is Walter Süskind nooit geworden. Integendeel, door zijn op het eerste gezicht goede band met de Duitse legerofficieren tijdens de Tweede Wereldoorlog zagen velen de Jood Süskind als een verrader, een overloper. Toch zijn er tot vandaag de dag vele Joden die hun leven aan zijn heldhaftige daden tijdens de Tweede Wereldoorlog te danken hebben. En hoewel Walter Süskind als Joodse verzetsheld al wel de nodige bekendheid geniet, worden zijn daden nu met de gelijknamige film ‘Süskind’ ook aan een groots publiek getoond.

Het verhaal speelt zich af in Amsterdam ten tijde van de Duitse bezetting. Om te voorkomen dat hijzelf en zijn gezin naar Duitsland getransporteerd worden, sluit Walter (Jeroen Spitzenberger) zich aan bij de Joodsche Raad. Deze zorgt dat het uitzettingsproces van de Joden soepel verloopt en Walter wordt hier hoofdverantwoordelijk voor. Als tegenprestatie komen hij en zijn familie in eerste instantie niet op de lijsten te staan om afgevoerd te worden. Al snel komt Süskind met Felix Halverstad (Nasrdin Dchar) en Piet Meerburg (Tygo Gernandt) in aanraking en bedenken ze samen het plan om de lijsten te vervalsen en hierdoor met name kleine kinderen voor transport te behoeden. Een levensgevaarlijk plan, waarvoor hij zowel zijn eigen leven als dat van zijn gezin op het spel zet. Door met de Duitse generaal Ferdinand aus der Fünten (Karl Markovics) vrienden te worden, probeert hij zijn riskante dubbelrol verborgen te houden.

Na eerdere kleinere rollen in onder andere ‘Alles is liefde’ en ‘De tweeling’ speelt Jeroen Spitzenberger nu zijn eerste hoofdrol in een grote film en hij weet dit personage op een sterke, geloofwaardige manier neer te zetten. Met name de overtuigende, een beetje blufferige manier waarop hij de eenzame Ferdinand aus der Fünten weet in te palmen en op zijn gevoelens inspeelt is heel sterk gedaan. Het indringende duet dat ze met zijn tweeën zingen (tegen de eenzaamheid van Ferdinand), met Walter als pianist en zanger, is hiervan het hoogtepunt. Het is vanaf dit moment dat Ferdinand Süskind als een vriend gaat zien en zijn diepere gevoelens met hem deelt. Sympathie zal je echter nooit voor Ferdinand gaan krijgen; hoezeer hij zijn ziel ook blootlegt, je blijft hem zien als het gezicht van de vijand.

Voor de overige grote rollen is gekozen voor Nyncke Bleekhuyzen, als Hanna Süskind (de vrouw van Walter), en Katja Herbers, die te zien is als Fanny Phillips, die een belangrijke rol heeft bij het smokkelen van de kinderen. Daarnaast zijn de kleine bijrollen van Chava voor in ‘t Holt en Ramsey Nasr sterk. Chava speelt Sylvie, een Joodse prostitué die voor de SS werkt en Walter met een vet Amsterdams accent duidelijk maakt wat er werkelijk gebeurt met de Joden die worden afgevoerd. Ramsey speelt Mendel Blumgarten, een nogal vreemde Jood die op het punt staat afgevoerd te worden en ondanks dit lot toch op het eerste gezicht vrolijk blijft zingen en dansen, want ‘wat moet je dan, beter wordt het toch niet’ en hiermee zet hij Süskind voor het eerst aan het denken over zijn rol in de Joodsche Raad.

Wat meteen opvalt bij het zien van ‘Süskind’ is de enorm goed getroffen sfeer. De treurige sfeer is uiteraard logisch gezien de setting waarin het verhaal zich afspeelt, maar het zijn met name de enorme beklemmend- en ongemakkelijkheid die je op zult merken. De film grijpt je aan vanaf de eerste seconde en gedurende de film wordt dit alleen maar meer. De perfect getroffen sfeer is dan ook het grootste pluspunt van deze film. Daarnaast verdient ook de ondersteunende muziek van Bob Zimmerman en componist Nando Eweg veel lof. Deze is nooit overdreven dominant aanwezig maar draagt absoluut bij aan de dramatiek van sommige scènes.

Met ‘Süskind’ levert regisseur Rudolf van den Berg – na eerder al onder meer ‘Tirza’ – wederom een zeer sterke film af. Er is bewust voor gekozen om een meeslepend verhaal te vertellen en niet zozeer een geschiedenisles te geven en hierin is de film geslaagd. De basis van het verhaal is historisch correct en dat is heel belangrijk. Daarnaast is er aan dramatiek geen gebrek en je merkt dat de film naar een mooie climax toewerkt naarmate het net rondom Walter zich begint te sluiten. De film voelt, ondanks dat er al vele andere films over de Tweede Wereldoorlog gemaakt zijn, toch vernieuwend aan. Het feit dat het puur om de situatie in Amsterdam gaat en we (vrijwel) geen treinen en concentratiekampen te zien krijgen zorgt hier voor. De film stelt de rol van de Joodsche Raad en het gemak waarmee de Nederlandse Joden werden afgevoerd nadrukkelijk aan de orde. Zo is ‘Süskind’ toch nog een beetje een geschiedenisles, maar dan wel een heel erg interessante.

Martijn Scheepers

Waardering: 4

Bioscooprelease: 19 januari 2012
DVD- en blu-ray-release: 6 juni 2012