Sweet Country (2017)

Regie: Warwick Thornton | 112 minuten | avontuur, misdaad | Acteurs: Bryan Brown, Matt Day, Tremayne Doolan, Trevon Doolan, Anni Finsterer, Natassia Gorey Furber, Gibson John, Ewen Leslie, Lachlan J. Modrzynsky, Hamilton Morris, Sam Neill, Sotiris Tzelios, Thomas M. Wright

In zijn indrukwekkende speelfilmdebuut ‘Samson and Delilah’ uit 2009 schetst regisseur en cinematograaf Warwick Thornton de hedendaagse problematiek zien van zíjn volk, de Aboriginals. In een maatschappij waar ze als tweederangs burgers worden gezien, gaan ze gebukt onder armoede, verslavingen en laaggeletterdheid. Zijn schets van de kansarme, tegen vooroordelen vechtende Aboriginals verwerkte Thornton in een moderne variant van het Bijbelse liefdesverhaal van Samson en Delilah. Met ‘Sweet Country’ (2017) laat de Australische filmmaker zien dat de problematiek waar de Aboriginals mee kampen gecreëerd is door de blanke onderdrukker, en de manier waarop hij al decennialang met de oorspronkelijke bewoners van Australië omgaat. Land van de Aboriginalstammen werd ingenomen, hun cultuur en tradities verwoest en mensen vernederd. In ‘Sweet Country’, dat zich afspeelt in 1929, laten Thornton en scenarioschrijver David Tranter (eveneens van Aboriginal-komaf) de werelden van de oorspronkelijke en de nieuwe bewoners met elkaar botsen tegen het even adembenemende als meedogenloze woestijnachtige landschap in de outbacks rond Alice Springs.

Het eenvoudige verhaal van ‘Sweet Country’ is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, dat Tranter ooit hoorde van zijn grootvader, over een rechtszaak in de jaren twintig. Een Aboriginal, Wilaberta Jack, werd gearresteerd en berecht voor de moord op een witte man. In de film heet Wilaberta Sam Kelly (Hamilton Morris); samen met zijn vrouw Lizzie (Natassia Gorey-Furber) woont hij in bij de vriendelijke predikant Fred Smith (Sam Neill). Sam en Lizzie hebben het in feite getroffen, want Fred beschouwt hen – zoals het een rechtschapen christen betaamt – als gelijken en behandelt hen menswaardig. Daarin is hij een uitzondering, want andere Aboriginals hebben het flink te verduren met hun baas. De enige fout die Fred maakt is dat hij Sam en Lizzie uitleent aan zijn nieuwe buurman Harry March (Ewen Leslie), een net van het front teruggekeerde militair die Sams hulp wil bij het renoveren van zijn omheining. March blijkt een tikkende tijdbom te zijn, een verbitterde en gewelddadige man die Aboriginals met minachting behandelt (‘zwart vee’ noemt hij ze). Als March zich vergrijpt aan Lizzie en Sam zich vervolgens bedreigd voelt, loop de situatie compleet uit de hand. De schermutselingen escaleren in een schietpartij, waarbij Sam March uit zelfverdediging doodt. Omdat hij als Aboriginal denkt een eventueel proces bij voorbaat te verliezen, vluchten Sam en Lizzie weg, de wildernis in. Een ‘posse’ onder leiding van sergeant Fletcher (Bryan Brown) begint een klopjacht op Sam en Lizzie, met als insteek ‘gerechtigheid’.

‘Sweet Country’ oogt als een western. Niet alleen door het veelal zandkleurige landschap, de hoeden en de rondvliegende kogels, maar ook door de zwijgzame personages. In Thorntons film zijn ze echter wel gelaagder dan in de gemiddelde western; je bent geneigd te denken dat alle blanken slechteriken zijn en alle Aboriginals de helden. Maar als je beter kijkt, is (vrijwel) niemand honderd procent goed of kwaad. Iedereen probeert op zijn eigen manier te overleven in deze bikkelharde wereld en Thornton legt haarfijn de vinger op de zere plek. En een zere plek is het, al die jaren na dato, nog altijd voor veel Australiërs. Thornton laat bewust de muziek weg uit zijn film, zodat de omgevingsgeluiden alle aandacht opeisen. Het verhaal is eveneens ontdaan van alle opsmuk. Via snippers van flashbacks en –forwards onthult Thornton wat geweest is of nog staat te gebeuren; soms speelt hij daarbij met het omgevingsgeluid, andere keren blijft het ijzingwekkend stil. Maar altijd is daar dat ontzagwekkende landschap, waar de regisseur een diepgewortelde liefde voor voelt. De natuur is onverbiddelijk en maakt geen onderscheid tussen blank of zwart. De natuur neemt geen wraak door een kogel af te vuren of een schijnproces op te voeren, dat komt toch echt bij de mensen zelf vandaan.

Thornton maakte met ‘Sweet Country’ een confronterende en uiterst wrange film die tot nadenken stemt. In een beheerst tempo, met spaarzame dialogen en ondersteund door de overdonderende schoonheid van het genadeloze Australische binnenland, wijst hij zijn publiek er nog maar eens op dat we sinds 1929 amper vooruitgang hebben geboekt als het gaat om hoe we met elkaar omgaan: het is triest om je te moeten realiseren dat de mensheid negentig jaar later nog altijd handelt vanuit angst en onderling wantrouwen.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 15 maart 2018
DVD-release: 23 oktober 2018