Sympathy for the Devil (1968)
Regie: Jean-Luc Godard | 100 minuten | muziek, documentaire | Met: Mick Jagger, Brian Jones, Keith Richards, Charlie Watts, Bill Wyman, Anne Wiazemsky, Iain Quarrier, Frankie Dymon, Danny Daniels, Illario Pedro, Roy Stewart, Linbert Spencer, Tommy Ansah, Michael McKay, Rudi Patterson, Mark Matthew, Karl Lewis, Bernard Boston, Nike Arrighi, Françoise Pascal, Joanna David, Monioca Walters, Glenna Forster-Jones, Elizabeth Long, Jeannette Wild, Harry Douglas, Colin Cunningham, Graham Peet, Matthew Knox, Barbara Coleridge
Publiciteitsstunt of niet? Feit is dat geen van de journalisten die aanwezig waren tijdens het Cannes Filmfestival in 2010 echt verrast waren – wel erg teleurgesteld – dat regisseur Jean-Luc Godard niet op kwam dagen op de aangekondigde persconferentie. “Hij komt gewoon niet,” aldus de PR-dame. De film die van JLG in Cannes vertoond werd, ‘Film Socialisme’, opgenomen in het experimentele Un certain regard programma, eindigt met de woorden ‘No comment’. Of de 79-jarige regisseur met deze film zijn imposante oeuvre afsluit, is nog afwachten, maar het zou een zeer passend slot zijn van zijn carrière. Het is namelijk het antwoord wat Godard altijd zou kunnen geven op vragen over zijn films. Wat zijn bedoeling is met zijn tegendraadse produkties, daar is vrijwel niemand het over eens. En Godard voelt nooit de behoefte het uit te leggen. Geen commentaar dus.
Godard brak begin jaren zestig door met ‘À bout de souffle’, een film die wordt gezien als een van de eerste in de stroming Nouvelle vague. Zijn onconventionele manier van filmen en monteren zorgen ervoor dat hij al gauw geschiedenis schrijft in de filmindustrie. Toegankelijk zijn de films die op zijn CV prijken niet, voor een netjes afgerond verhaal hoef je geen Godard in je speler te stoppen, maar wanneer je verrast wil worden door ongebruikelijke beelden zijn de films van de recalcitrante Godard de moeite van het proberen waard. Een film die zelfs bij het mainstream publiek bekendheid kreeg is ‘Sympathy for the Devil’, en de reden hiervoor is de prominente deelname van The Rolling Stones aan deze film. Godard filmt de band in de studio, tijdens het opnemen van het titelnummer. Omdat The Rolling Stones in hun originele bezetting (Mick Jagger, Keith Richards, Brian Jones, Charlie Watts en Bill Wyman) te zien zijn, en het ontwikkelingsproces van deze classic erg interessant is (Sympathy for the Devil begint als ballad en ongetwijfeld heeft u het nummer al eens gehoord, dus u zult wel weten dat het niet als ballad op vinyl is geperst), is de film alleen al voor liefhebbers van de Stones een aanrader.
Godards stijl en techniek zijn duidelijk te herkennen in ‘Sympathy for the Devil’. De regisseur wisselt beelden van de band af met sketches waarin politieke thema’s die in de jaren zestig van belang waren, aan bod komen, zoals de Black Power beweging, jongerencultuur, democratie, communisme, fascisme, nazisme, porno en de oorlog in Vietnam. De filmmaker monteert scènes aan elkaar die niets met elkaar te maken hebben en waarin soms ook niet zoveel zinnigs lijkt te gebeuren, maar het gaat vooral om het gevoel, de sfeer, die de beelden oproepen. In die zin is Godards ‘Sympathy’ een prachtig tijdsbeeld, maar tegelijkertijd maakt het de film saai en nauwelijks te volgen. Visueel blijkt Godard nog steeds verrassend sterk uit de hoek te komen; niet alleen de minutenlange shots (zonder cuts!) in de studio waar de Stones oefenen, ook de overige, politiek getinte, opnamen zijn vaak bijzonder esthetisch.
Wat de film naast de beelden in de opnamestudio te bieden heeft? Om een idee te krijgen: in de voice over horen we een indringende stem die voorleest uit een pornografisch boek, waarin allerlei bekende en belangrijke personen deelnemen, zoals bijvoorbeeld de paus. Dat het past in een Godardfilm staat buiten kijf, maar veel kijkers zullen deze toevoeging als onnodig en afleidend bestempelen (Godard laat bijvoorbeeld niet na deze stem over The Rolling Stones heen te laten dreunen). Verder leest iemand in een obscuur boekenwinkeltje voor uit een boek met Nazi-ideeën (misschien wel Mein Kampf?), terwijl bezoekers (zelfs een klein meisje!) hun inkopen doen, maar pas weg mogen nadat ze de Hitlergroet hebben gedaan. In weer een andere scène reageert Eve Democracy (Anne Wiazemsky) op politieke of culturele stellingen die de cameraploeg doen, simpelweg met “ja” of “nee”. Er wordt graffiti gespoten (woorden als cinemarxism) en op een autokerkhof worden een paar blanke dames in wit gekleed neergeschoten (al wordt het meer gesuggereerd dan in beeld gebracht). Tja, wat betekent het allemaal? Een visie is dat Godard het creatieve (van de rockgroep die een nummer ontwikkelt) tegenover het destructieve zet, maar feitelijk is het aan de kijker zelf wat hij of zij er uit haalt.
Godard’s versie van deze film heet ‘One Plus One’, de film werd echter uitgebracht als ‘Sympathy for the Devil’. Het grootste verschil is dat de definitieve versie van het nummer in de laatste minuten te horen is, iets waar Godard woedend over was. ‘Sympathy for the Devil’ is een ongrijpbare film, maar liefhebbers van The Rolling Stones (die wellicht de afstandbediening in de buurt willen houden voor de niet Stones-sketches) en experimentele cinema kunnen hier zeker lol aan beleven.
Monica Meijer