Taming the Floods (1999)
Regie: Jan van den Berg | 50 minuten | drama | Acteurs: Jan Decleir, Johanna Furmaga, Frank Richter, Lech Dyblik, Jan Jurewicz, Karolina Wajda
Wanneer overstromingen een gevaar dreigen te vormen voor Poolse boeren, wordt er Europees geld ter beschikking gesteld om het riviergebied opnieuw in te richten. Veteraan Jan Decleir speelt de hoofdrol van Jan Dijkstra, de gedreven landschapsarchitect, die zichzelf steeds meer verliest in grootse plannen om er het grootste natuurgebied van Europa van te maken. Met een Engelse titel, een Belgische hoofdrolspeler, Poolse locaties, acteurs en geïnterviewden en een Nederlandse regisseur, is ‘Taming the Floods’ een internationale film geworden, met een thema dat geen landsgrenzen kent: “de bizarre strijd tussen cultuur en natuur, boeren en planologen, mensen die streven naar natuurbehoud en wildernisprofeten” (aldus de fraaie verwoording op de dvd-hoes).
Een wildernisprofeet, hoewel wellicht geen echt bestaand woord, is Jan Dijkstra zeker. Hij heeft een visie, een groots idee van een natuurgebied met wolven in zijn hoofd en ondanks alle tegenstand en tegenspraak zet hij door, tegen elke realiteitszin in. Want Dijkstra gaat in zijn passie heel ver en draaft, in de optiek van de Poolse boeren en Nederlandse collega David, veel te ver door om de wolf uit te zetten in het natuurgebied. Hij lijkt de tegenstrijdigheid van menselijk ingrijpen om een “ongerepte” natuur te waarborgen niet te zien. Decleir is, zoals altijd, een genot om naar te kijken. Hij weet van elke rol iets bijzonders te maken en zijn soms manische interpretatie van Dijkstra geeft de film veel diepte. Zijn steeds groter wordende bezetenheid komt ook fraai tot uitdrukking in zijn fysieke verschijning. Waar hij in het begin van ‘Taming the Floods’ nog optreedt met een gladgeschoren gezicht, heeft hij algauw een flinke baard, die steeds meer lijkt te verwilderen bij de groter wordende weerstand tegen zijn ideeën. In de cruciale scène waarin paarden worden aangevallen door de wolven, houdt hij een knappe balans in stand tussen waanzin en extreme toewijding aan zijn denkbeelden.
Het is niet verwonderlijk dat Dijkstra’s kantoor een vervanger stuurt, David (Frank Rigter), die Jan moet ontslaan en het project moet overnemen. Hoewel je op basis van filmconventies zou mogen verwachten dat David zo’n beetje de vertolker zou zijn van de gedachten en gevoelens van de kijker als de neutrale buitenstaander die bij het verhaal vertrokken wordt, is regisseur Van den Berg subtieler dan dat. Vooral op de persoonlijke interactie en relatie tussen de hoofdrolspelers komt de film tot zijn recht en is het jammer dat de film maar zo’n beperkte speelduur heeft. Had ‘Taming the Floods’ een reguliere speelfilmduur gehad, dus grofweg gezegd twee keer zo lang, had dit nog beter tot zijn recht kunnen komen.
Maar de film is zeker het bekijken waard: de natuuropnamen van het stroomgebied van de rivier de Wistula zijn in één woord schitterend te noemen. Ook heeft Van den Berg voor een interessante invalshoek gekozen: een aantal van de Poolse inwoners van de streek wordt geïnterviewd over hun echte ervaringen met dit soort situaties. Sommige acteurs spelen gewoon zichzelf. In korte zinnen leggen vaak oude mannen met verweerde gezichten uit dat er voor hen niet veel is veranderd: er is altijd strijd geweest, altijd ook onderdrukking, eerst van de Duitsers, daarna van de Sovjets. Hopelijk hebben de ondervraagde Polen inmiddels een betere indruk gekregen van de Europese Unie, waar Polen vijf jaar na het maken van deze film tot toetrad. Van den Berg maakte precies tien jaar later nòg een film over relatie tussen mens en natuur en de strijd tussen menselijke indringing en het behoud van de natuur. Die film, ‘Het Galgenven’ speelt zich af in Limburg, maar het thema is eigenlijk hetzelfde. De films zijn samen op dvd uitgebracht.
Hans Geurts
Waardering: 3