Tanja – Dagboek van een guerrillera (2023)
Regie: Marcel Mettelsiefen | 86 minuten | documentaire
In Colombia woedde meer dan vijftig jaar een burgeroorlog tussen enerzijds het regeringsleger en extreemrechtse paramilitairen en anderzijds de extreemlinkse rebellengroep FARC. Een van die FARC-strijders was Tanja Nijmeijer, die inmiddels een BN-status heeft verworven. De documentaire ‘Tanja – Dagboek van een guerrillera’ (2023), een Duits-Nederlandse productie van Marcel Mettelsiefen, belicht vooral Nijmeijers internationale bekendheid. Die kreeg ze, toen het Colombiaanse leger haar dagboeken vond bij een overval op een FARC-kamp.
Aan het woord is eerst de journalist Jorge Enrique Botero, die vertelt hoe zijn belangstelling, of obsessie zoals hij het zelf noemt, voor Tanja Nijmeijer ontstond. In 2003 bezocht hij diep in de Colombiaanse jungle het kamp van de bekende FARC-commandant Mono Jojoy. Hij interviewde daar drie Amerikaanse piloten, die door de rebellen gegijzeld waren, omdat ze CIA-spionnen zouden zijn. Toen Jojoy de vertaler erbij riep, hoorde Botero tot zijn verbazing een vrouwenstem. Het bleek Tanja Nijmeijer te zijn. Vanaf dat moment vroeg hij zich af wie ze was en wat ze daar deed.
Daar krijg je vervolgens slechts gedeeltelijk antwoord op. Nijmeijer zelf vertelt over haar jeugd in het dorpje Denekamp (“A small village, a big hell”). Ook over haar studententijd, waarin ze het plan opvatte om Engels te onderwijzen in Colombia. Pas bij het ophalen van haar visum kreeg ze door dat daar een burgeroorlog was. Toen ze eenmaal in Colombia was, raakte ze geïnteresseerd in het conflict. Zo vertelt ze dat ze dagelijks de guerrilla-aanvallen op tv zag en zich dan afvroeg: “Als ze zulke slechte mensen zijn, zoals iedereen om me heen tegen me zegt, waarom zijn ze dan zo groot?”. Ook was ze geshockeerd door de sociale ongelijkheid in het land.
Geïnteresseerd raken en geshockeerd zijn is iets anders dan zelf de wapens opnemen. Wat nu precies maakte dat Nijmeijer als jonge, Nederlandse vrouw wilde deelnemen aan een Colombiaanse, gewapende oorlog, wordt niet helemaal helder. Zelfs niet in de interviews met intimi, zoals haar vriendin Janneke, moeder Hannie en partner Boris Guevara, ook een ex-guerrillastrijder. Deze documentaire is duidelijk geen psychologische zoektocht naar de drijfveren en karaktereigenschappen van Tanja Nijmeijer.
Vastbesloten om bij te dragen aan een rechtvaardiger Colombia (al blijft het ‘waarom’ vaag), sloot Nijmeijer zich aan bij de FARC en deed ze militaire activiteiten. Eerst parttime in de stad, naast haar werk als docent Engels, later fulltime in de jungle. Haar belevenissen en emoties schreef ze op in dagboeken. Onderdelen uit deze dagboeken werden later gepubliceerd door de journalist Jineth Bedoya, die op ongeveer een derde van de film wordt geïntroduceerd. Het verhaal zoomt dan in op de omstandigheden van de publicatie, het type teksten dat Nijmeijer schreef en de consequenties van het openbaar maken. Deze invalshoek is interessanter dan het psychologische aspect.
‘Tanja – Dagboek van een guerrillera’ (2023) biedt als documentaire net voldoende voor wie een globale impressie wil van de persoon Tanja Nijmeijer en iets wil leren over de context van haar internationale bekendheid. Verwacht geen diepgravende antwoorden op vragen als ‘Wie is ze nu echt?’ en ‘Waarom nam ze deel aan andermans oorlog?’ De psyche van Tanja Nijmeijer is voorlopig nog niet blootgelegd.
Ester Šorm
Waardering: 3
Bioscooprelease: 31 augustus 2023