Tantas almas (2019)
Regie: Nicolás Rincón Gille | 137 minuten | drama | Acteurs: José Arley de Jesús Carvallido Lobo
Een Colombiaanse visser gaat in een kano op zoek naar zijn twee zonen, die door paramilitairen in de rivier zijn gedumpt. Het ingetogen Colombiaanse drama ‘Tantas almas’ (‘zoveel zielen’) verbeeldt een land en een bevolking die nog altijd leven met de nasleep van jarenlang geweld.
Het is 2002. Langs de oevers van de Colombiaanse Magdalenarivier keert visser José (Arley De Jesús Carvallido Lobo) terug naar huis na een lange nacht op zijn kano. Daar treft hij niet zijn drie kinderen aan zoals verwacht, maar alleen zijn dochter – in tranen. Haar twee broers zijn ‘meegenomen’, kan ze nog net uitbrengen.
Wie zoons Dionisio en Rafael hebben meegenomen, blijkt al snel. De regio wordt geteisterd door geweld van paramilitaire troepen die burgers aanvallen, intimideren en vermoorden. Hun lichamen worden in de rivier gedumpt; ze eruit halen is ten strengste verboden.
José begint een zoektocht, vastbesloten om de lichamen van zijn zoons te vinden en de jongens een afscheid te kunnen geven zodat hun gekwelde zielen niet achterblijven op deze wereld.
Het verhaal stroomt voort, meestal kalm, soms verraderlijk, zoals de rivier waarop visser José normaliter zijn kost wint, maar waarin nu ook zijn zoons – en met hen vele anderen – liggen. Onderweg vindt José kleine aanwijzingen, als puzzelstukjes die hij verzamelt om zijn missie te volbrengen. Mooi is het voetbalshirt van zijn zoon dat hij uit het water vist. Maar ook een korte ontmoeting met een gedeserteerde paramilitair is betekenisvol: die verzucht dat de dolende zielen ook zijn leven tot een hel maken. De gruwelen houden iedereen in hun greep.
Regisseur Nicolás Rincón Gille (1973) was voor dit speelfilmdebuut documentairemaker en raakte in die hoedanigheid ook al aan het thema van het paramilitair geweld in zijn land. Hij reisde veelvuldig langs de Magdalenarivier in het noorden van het land, waar hij talloze getuigenissen optekende van burgerslachtoffers.
Die erfenis is terug te zien in deze film: hij gebruikte de vele verhalen van slachtoffers voor het scenario van ‘Tantas almas’ en filmde met een niet-professionele cast, veelal mensen die zelf op een of andere manier slachtoffer zijn geweest van de gewelddadigheden.
Vanaf eind jaren tachtig ontstonden in Colombia, uit een samenwerking tussen drugsbaronnen, grootgrondbezitters, regionale politici en hooggeplaatste soldaten, rechtse milities die de macht van al deze groepen moesten versterken – en alle progressieve krachten die streden tegen de gigantische ongelijkheid in het land, in de kiem te smoren.
Onder de naam Autodefensas Unidas de Colombia (AUC) en met onofficiële steun van de regering en toenmalig president Alvaro Uribe, vielen deze milities de rurale bevolking en sociale burgerorganisatie aan, met rond de eeuwwisseling een geweldsdieptepunt.
Rincón Gilles kiest ervoor om zijn eerste fictiefilm niet in het hier en nu maar midden in de hoogtijdagen van het conflict te plaatsen. De belangrijkste vraag waarop hij antwoord zoekt: hoe wisten mensen in die gewelddadige jaren hun menselijkheid te behouden?
De film moet de kracht overbrengen van ‘een man die alles heeft verloren behalve zijn vermogen om te blijven geloven’, zo zegt regisseur Rincón Gilles het zelf. Maar behalve de individuele kracht verbeeldt de film ook de ondanks alles aanwezige solidariteit van de mensen onderling – juist ook zo kenmerkend voor Colombia.
Behalve zijn geloof in God, behoudt José toch ook (een deel van) zijn geloof in de medemens. En hij is bovendien vastbesloten het vermogen om te herdenken niet te verliezen. In een land met zoveel verlies achter de rug is herdenken een van de belangrijkste maar ook moeilijkste dingen die er zijn. Zeker als de machthebbers van toen nooit verantwoordelijkheid hebben hoeven afleggen. Regisseur Rincón Gilles draagt hierin zijn steentje bij: hij bedankt op de aftiteling ‘iedereen die ermee instemde om deze donkere tijden opnieuw te bezoeken’. Voor hen, de overlevers die misschien nooit het lichaam van hun geliefde hebben teruggevonden en alle dolende zielen die nooit een fatsoenlijke herdenking hebben gehad, biedt hij met ‘Tantas almas’ een bescheiden gedenkplek.
Ruby Sanders
Waardering: 4
Bioscooprelease: 24 februari 2022