Tatami (2023)

Regie: Zar Amir Ebrahimi, Guy Nattiv | 105 minuten | drama, thriller, sport | Acteurs: Arienne Mandi, Zar Amir Ebrahimi, Jaime Ray Newman, Nadine Marshall, Lir Katz, Ash Goldeh, Valeriu Andriuta, Mehdi Bajestani, Elham Erfani, Sina Parvaneh

‘Tatami’ speelt zich af in een vrouwensportmilieu en tegen de achtergrond van de politieke situatie in Iran. Zoals bekend worden vrouwen in Iran behandeld als tweederangsburgers. Zij hebben te gehoorzamen aan wat de man en hun regering over ze te zeggen hebben. De protesten van vrouwen tegen het regime van de Mullahs komen met een zekere regelmaat terug. In een dergelijk klimaat speelt deze politieke thriller zich af. ‘Tatami’ overigens is de naam van de mat waarop wordt gejudood. Deze mat is in de film het toneel waarop de gevechten om de prijzen worden geleverd.

‘Tatami’ voldoet niet aan het beeld van de typische politieke thriller. Geen gladde mannetjesputters in maatpakken en perfect zittende stropdassen, geen louche figuren die het Witte Huis in en uitlopen, geen schouderholsters. De heldinnen in ‘Tatami’ zijn de vrouwen die met de politiek te maken krijgen in hun dagelijkse doen en laten. Werden ze bij hun sport voorheen nooit gestoord door de politiek, du moment dat ze iets gaan bereiken kijkt de politiek mee. En hoe!

De film speelt zich af in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Daar worden namelijk de wereldkampioenschappen judo gehouden onder auspiciën van de Wereldjudobond. In de Iraanse ploeg zit een vrouw die een daadwerkelijke kans heeft op een medaille: Leila Hosseini (geweldig vertolkt door Arienne Mandi die onder andere speelt in de Amerikaanse serie “The L Word: Generation Q” en “In the Vault”). Zij wordt gecoacht door Maryam Ghanbari (regisseur Zar Amir Ebrahimi), een ex-kampioene die vanwege een zware blessure haar topsportcarrière moest onderbreken.

Voor Leila Hosseini ontwikkelt het toernooi zich gunstig. Ze haalt een paar goede overwinningen binnen. Ze krijgt daarmee een reëel uitzicht op de medailleplaatsen. Helaas voor haar neemt het toernooi een draai die de Iraanse machthebbers van de Judobond en de regering niet aanstaat. Zij willen daarom dat Leila een blessure voorwendt en dat ze uit het toernooi stapt. Na een eerste weigering wordt de druk op Leila opgevoerd en het Iraanse regime schrikt er niet voor terug om ook de in Iran achtergebleven familieleden, inclusief de ouders van Leila, te gebruiken om Leila de gewenste richting op te sturen. Dit partijtje arm drukken tussen Leila en het regime gaat tenslotte ook ten koste van de relatie tussen Leila en haar coach Maryam.

‘Tatami’ is geheel en al gefilmd in het uit de Sovjet-periode daterende sportstadion in Tbilisi. De atmosfeer in het stadion voegt sfeer toe aan de gebeurtenissen. Die gebeurtenissen gaan vooral over het verkennen van de eigen grenzen, van de sportvrouwen in dit geval, niet alleen ten aanzien van de sport, maar ook en vooral over hun grenzen ten aanzien van wat zij acceptabel vinden als ze door het Iraanse regime onder druk worden gezet. Het gaat ook over hun eigenwaarde en hun doelen in het leven. Is het mogelijk om rechtvaardig en menselijk te blijven onder die omstandigheden? Het is ongetwijfeld hun streven.

Een van de pikante aspecten van de film is dat de relatie tussen Israël en Iran een belangrijk gespreksonderwerp is. Dit terwijl, de met vele prijzen bekroonde coregisseur Guy Nattiv een Israëliër is en de eveneens gelauwerde coregisseur Zar Amir Ebrahimi Iraanse wortels heeft. Dit staat een vruchtbare samenwerking zeker niet in de weg, getuige de kwaliteit van ‘Tatami’.

Tenslotte nog een opmerkelijk aspect van de film. Deze is in zwart-wit geschoten en bovendien op een format (4:3) dat de laatste tijd weer enigszins in de mode komt bij filmers. Dit format (vroeger ook wel het Academy-formaat genoemd) was het standaard format voordat de breedbeeld films en dito schermen werden ingevoerd. In het 4:3-formaat zien we twee grijze banden aan beide zijkanten. Het grote voordeel van dit formaat is dat het perfect mogelijk is om de hoofdpersoon in isolement te filmen. Met de camera dicht op de persoon of personen komen deze dominant in beeld. Het is dan ook bij uitstek een geschikt formaat voor als de regisseur zich wil concentreren op de hoofdpersoon. In ‘Tatami’ draait het in feite om drie rollen: Leila, Maryam en Stacey Travis, een official van de Wereldjudobond, die haar hulp aanbiedt aan de judoka’s in nood. Andere rollen worden zeer schetsmatig neergezet. De combinatie van deze elementen, zwart-wit, beeldformaat en de ongehoorde spanning in de film maken ‘Tatami’ tot een geweldig spannende film met een maatschappelijk relevant en herkenbaar thema.

Ton IJlstra

Waardering: 4

Bioscooprelease: 22 augustus 2024