Tchaikovsky’s Wife – Zhena Chaikovskogo (2022)

Regie: Kirill Serebrennikov | 143 minuten | drama, biografie | Acteurs: Alyona Mikhailova, Odin Lund Biron, Filipp Avdeev, Ekaterina Ermishina, Natalya Pavlenkova, Nikita Elenev, Aleksandr Gorchilin, Varvara Shmykova, Vladimir Mishukov, Viktor Khorinyak, Miron Fedorov, Andrey Burkovskiy, Nikita Pirozhkov, Gurgen Tsaturyan, Natalia Polenova, Nikita Lebedev, Sofya Reznik, Yuliya Aug, Irina Rudnitskaya, Peter Aidu

Kunstenaars en het huwelijk, dat kan een ongelukkige combinatie zijn. Maar in ‘Tchaikovsky’s Wife’, een historisch drama van Kirill Serebrennikov, is het een ronduit armzalige verbinding.

‘Tchaikovsky’s Wife’ (2022) gaat, niet geheel verrassend, over een deel uit het leven van Tsjaikovski’s echtgenote Antonina Miliukova (Alyona Mikhailova). De film volgt haar vanaf de eerste kennismaking met de componist (Odin Lund Biron) tot het moment waarop ze bij zijn opbaring afscheid moet nemen. Met dit laatste moment gaat de film van start. Serebrennikov trakteert de kijker hierbij op een absurde scène rondom de opbaring, een flinke attention grabber. De film bevat nog een aantal opmerkelijke, theatrale scènes, de ene nog curieuzer dan de andere, maar ze vormen een aangename stijlbreuk. Ook pronkt de regisseur al in de opening met de visuele rijkdom die kenmerkend is voor deze film. Een rouwende, gesluierde weduwe heeft er nog nooit zo schitterend uitgezien en je waant je echt even in een negentiende-eeuws Sint-Petersburg.

Het afscheid tussen Antonina en Tsjaikovski – hier voor het gemak steeds bij zijn beroemde achternaam genoemd – vond in zekere zin al veel eerder plaats dan bij de opbaring. Het in 1877 gesloten huwelijk bleek namelijk een farce. Algemeen wordt aangenomen dat Tsjaikovski het huwelijk was aangegaan om geruchten over zijn homoseksualiteit te sussen. Van liefde van zijn kant was geen sprake. Nu is het niet zozeer het ellendige huwelijk waarop de film focust. Natuurlijk komen er ongelukkige gezichten en ongezellige dialogen langs. Ook een Antonina die verwoede pogingen doet om haar onwillige man het huwelijk te laten consummeren. Maar het is eerder haar obsessie voor Tsjaikovski die centraal wordt gesteld.

En gelukkig maar, want het is juist het obsessieve gedrag dat boeiend is om te bekijken. Van een jonge, nog hoopvolle Antonina, die Tsjaikovski stalkt met ontmoetingen en brieven, net zo lang tot hij overstag gaat, tot de verbitterde weduwe die de perfecte tekst op het rouwlint wil zetten. Het is dwangmatig en bezeten, en tegelijkertijd onbegrijpelijk. Tsjaikovski wordt namelijk niet neergezet als een charmante en flamboyante kunstenaar, noch als een muzikaal genie met een ongebreidelde werklust. Eigenlijk is er in de film niet veel wat de obsessie van Antonina verklaart. Het lijkt haar alleen te gaan om de verschijning van Tsjaikovski als kunstenaar; zijn karakter doet er voor haar niet toe.

De laatste, treurige fase van Antonina’s leven is niet te zien in de film, maar wel de aanloop ernaartoe. Deze is alleen niet geheel overtuigend. Haar waanzin en paranoïde gevoelens lijken wat abrupt te ontstaan. Van een geobsedeerde Antonina naar een krankzinnige: daar zit nog wat tussen, maar wat precies? De 143 minuten zijn goed gebruikt, maar niet om dat proces te verduidelijken.

In ‘Tchaikovsky’s Wife’ intrigeert Antonina’s obsessie voor Tsjaikovski. Wat is de verslavende, destructieve aantrekkingskracht van zijn kunstenaarschap? Het destructieve aspect had misschien beter uitgewerkt kunnen worden, maar Antonina’s bijzondere levensverhaal en het mooie visuele vertoon zijn zeker de moeite waard.

Ester Šorm

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 11 mei 2023
DVD-release: 12 juli 2023