Tegendraads (2024)

Regie: Ben Sombogaart | 127 minuten | drama | Acteurs: Mehdi Meskar, Barbara Sloesen, Holly Mae Brood, Joep Paddenburg, Joshua Albano, Nick Golterman, Peter Bolhuis, Emma Josten, Bart Harder, Michael de Roos, Sam Post, Giovanni Scotti, Redah Groen, Ilse Dorine, Chavel Talla, Len Leo Vincent, Francesco D’Aquino, Marv Hathim

Tegenwoordig zijn veel Nederlanders al snel jaloers op een gebruinde huid door de Zuid-Italiaanse zon. Maar in het Twente van de jaren 60 van de vorige eeuw was dit een van de kenmerken waardoor de Italiaanse gastarbeiders opvielen. Zij werden door de textielfabriekeigenaren aangetrokken om te komen helpen. Dit zorgde voor een hoop opschudding: de Italianen hadden andere eetgewoontes en waren veelal ongehuwde mannen, wat veel nieuwsgierigheid bij Nederlandse vrouwen teweeg bracht. De komst van de Italiaanse hulp leidde tot veel verzet, discriminatie in het deurbeleid en uiteindelijk hevige rellen.

‘Tegendraads’ van Ben Sombogaart (bekend van ‘Mijn beste vriendin Anne Frank’, ‘Pluk van de Petteflet’ en ‘Abeltje’) vertelt dit waargebeurde verhaal. Met de jonge Johanna (Emma Josten) en gastarbeider Francesco (Mehdi Meskar) wordt het verhaal persoonlijk gemaakt. Allebei hebben ze het moeilijk. Johanna met het runnen van een arm huishouden zonder haar moeder (zij is overleden) en Francesco met de tegenvallende (werk)omstandigheden in Nederland. Door de slechte positie van de vrouw in de samenleving en het verzet tegen de gastarbeiders escaleert de situatie. Toch weten ze zich allebei te ontwikkelen, niet in de laatste plaats door de romantische gevoelens die ze voor elkaar krijgen.

De conflicten worden regelmatig belicht aan de hand van stereotypen die soms problematisch lijken. Zo worden Italianen soms afgeschilderd als heethoofden of charmeurs. Maar het karakter van Francesco spreekt dit eigenlijk direct weer tegen omdat hij juist het tegenovergestelde is. Daarnaast wordt de Johanna zonder make-up als niet goed bij haar hoofd gezien en de Johanna met make-up als succesvol. Maar het is logischer om de verklaring in haar omgeving te zoeken, want eerst mocht ze waarschijnlijk geen make-up dragen van haar strenge vader en later woont ze op zichzelf. Beide thema’s zijn vandaag de dag aan de orde en zullen veel kijkers aanspreken.

Dat de rest van dit verhaal nu uiterst relevant is mag duidelijk zijn. Het kabinet-Schoof I is uiterst kritisch ten opzichte van arbeidsmigratie: “het is nodig kritisch te blijven op wie wij nodig hebben en wie ons nodig heeft.” (Hooflijnenakkoord 2024-2028). De term “nodig hebben” past in het narratief van ‘buitenlanders die alleen maar komen profiteren’, wat vooral wordt verkondigd door de PVV. ‘Tegendraads’ opereert binnen datzelfde narratief met een toegankelijke stijl dat beide perspectieven inzet.

Een groot nadeel van deze toegankelijke stijl is dat de kritische boodschap op dit genoemde narratief opgelegd wordt. Dit gevoel, dat je als kijker in een bepaalde positie wordt geduwd, ontstaat vooral door de veelvuldige sentimentele muziek. Daarnaast hoop je als kijker dat beide groepen zich verzoenen, op dezelfde manier als dat je in een romantische komedie graag wil dat de geliefden uiteindelijk bij elkaar komen. De verschillen tussen de Nederlandse en de Italiaanse cultuur worden hier op die manier deels ingezet voor de romantische komedie troop: twee mensen raken ondanks hun verschillen verliefd op elkaar. En dat is jammer, omdat hierdoor de scherpe randjes van de kritische boodschap worden afgezwakt. Want op het einde richt het verhaal zich meer op het romantische dan op het centrale conflict tussen de bevolkingsgroepen.

De actualiteit van het verhaal brengt echter een groot voordeel met zich mee, omdat wij als kijker de langetermijngevolgen kennen van deze groep arbeidsmigratie, of beter gezegd het gebrek daaraan. Want hoe ingrijpend de komst van de Italianen ook was, de Nederlandse samenleving is er niet onherkenbaar door veranderd. Het enige noemenswaardige gevolg is de populariteit van de Italiaanse keuken, maar dat kan allerlei oorzaken hebben. Zo verschaft de film indirect, ondanks de populaire vorm, een alternatief toekomstbeeld. Eentje dat de angst voor ‘de ander’, zowel in de film, als in de huidige samenleving en politiek, kan verzachten.

Al met al is ‘Tegendraads’ een enigszins kritische film voor het grote publiek. De film haakt in op meerdere hedendaagse thema’s met een historisch waargebeurd verhaal. Helaas is het door de toegankelijkheid echter zeer de vraag of de film veel stof zal doen opwaaien.

Ian van Asch

Waardering: 3

Bioscooprelease: 14 november 2024