The Bedford Incident (1965)

Regie: James B. Harris | 102 minuten | drama, thriller | Acteurs: Richard Widmark, Sidney Poitier, James MacArthur, Martin Balsam, Wally Cox, Eric Portman, Michael Kane, Colin Maitland, Paul Tamarin, Frank Lieberman, James Caffrey, Burnell Tucker, Mike Lennox, Bill Edwards, Stephen Schreiber, Ronald Rubin, Eugene Leonard, Gary Cockrell, Roy Stephens, George Roubicek, John McCarthy, Shane Rimmer, Glenn Beck, Brian Davies, Ed Bishop, Paul Carson, Laurence Herder, Phil Brown, Donald Sutherland, Warren Stanhope

‘Je zult nooit complete bevrediging ervaren zolang je je nooit hebt gewaagd aan regisseren’, vertelde Stanley Kubrick zijn goede vriend en producent James B. Harris op een dag ergens in het najaar van 1962. De twee werkten op dat moment al bijna tien jaar samen en hadden gezamenlijk een drietal films afgeleverd die door de critici omarmd werden: ‘The Killing’ (1956), ‘Paths of Glory’ (1957) en ‘Lolita’ (1962). Hun volgende gezamenlijke film diende zich aan in ‘Edge of Doom’, een thriller die de tijdsgeest van de Koude Oorlog en nucleaire dreiging zou weergeven. Maar producent en regisseur zaten niet op één lijn wat de toon van de film moest worden. Harris hield vast aan een rechttoe-rechtaan spannende film, terwijl Kubrick er per se een absurdistische komedie van wilde maken. ‘Door wat ik nu ga zeggen vind je me vast de slechtste producer, maar ik ga je nu vertellen hoe jij je film zou moeten regisseren,’ dreigde Harris. ‘Je zou ook moeten regisseren,’ was Kubricks reactie. En daarmee kwam er een einde aan hun succesvolle samenwerking, maar de twee bleven bevriend tot aan Kubricks overlijden in 1999. Beide versies van de film werken uitgebracht: Kubrick maakte de unieke oorlogssatire ‘Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb’ (1964) en Harris debuteerde als regisseur met de nagelbijtend spannende thriller ‘The Bedford Incident’ (1965).

‘The Bedford Incident’ markeert de derde (en tevens laatste) film waarin goede vrienden Sidney Poitier en Richard Widmark samen spelen, na ‘No Way Out’ (1950) en ‘The Long Ships’ (1963). Het is een van de weinige films van Poitier waarin zijn huidskleur totaal geen issue is. Ook wel eens fijn voor de verandering. Poitier speelt Ben Munceford, een journalist die ten tijde van de Koude Oorlog mee mag aan boord van de torpedojager ‘Bedford’. In eerste instantie is zijn doel een verhaal te schrijven over het leven aan boord van zo’n oorlogsschip, maar hij ontdekt al snel dat er een beter verhaal schuilt in de kapitein van de Bedford, Eric Finlander (Richard Widmark). Die is op zijn zachtst gezegd nogal fanatiek aangelegd in het jagen op vijandelijke onderzeeërs. Als er plots een onderzeeboot van de Sovjet-marine op de radar opduikt, die voor de kust van Groenland vaart, grijpt Finlander de gelegenheid aan om het kat-en-muisspel nog een beetje verder op te voeren. Behalve het intimideren van de vijand, maar ook zijn mannen aan boord van de Bedford op scherp zet. Als de spanning aan boord toeneemt en de bemanning van de Russische onderzeeër geen kans krijgen om de zuurstof aan te vullen, dreigt de situatie compleet uit de hand te lopen. Zet Finlander hier eigenhandig een Derde Wereldoorlog in gang?

Aan de basis van ‘The Bedford Incident’ ligt de gelijknamige roman van Mark Rascovich uit 1963. Die liet zich op zijn beurt weer inspireren door de klassieker ‘Moby Dick’ van Herman Melville. Behalve een razendspannende oorlogsthriller is ‘The Bedford Incident’ vooral een karakterstudie van Eric Finlander, de obsessieve en extreem patriottistische kapitein van de torpedojager die als een bezetene tekeer gaat zodra de Russische onderzeeër in het vizier komt. Hij moet en zal het rode gevaar uitschakelen en zijn vaderland beschermen, koste wat het kost (de naam Finlander is niet geheel toevallig gekozen; de Finnen werden decennialang onderdrukt en overheerst door de Russen, wat uiteraard invloed heeft gehad op de onderlinge relatie tussen beide landen). Richard Widmark is ijzersterk als de door strijdlust verblinde, sadistische kapitein die zijn crew onnodig in gevaar brengt. De spanning die dat oplevert aan boord van de torpedojager wordt steeds verder opgevoerd tot het om te snijden is. En als kijker voel je die spanning en beklemming ook. Widmark overheerst met zijn optreden wel een beetje zijn tegenspelers, en dat zijn zeker niet de minsten: naast Poitier zien we bijvoorbeeld ook Martin Balsam als de nieuwe scheepsarts, die net als de journalist iemand ‘van buiten’ is en dus een bron van onrust voor Finlander. Andere rollen zijn er onder meer voor Eric Portman, James MacArthur en let ook op een jonge Donald Sutherland in een van zijn eerste rollen.

Wat knap is aan ‘The Bedford Incident’ is dat de film meer is dan de som der delen. Het gaat hier niet slechts om een kapitein die steeds meer psychopathische trekjes krijgt, maar de film weet ook te verrassen met een onverwacht einde dat nog lang nadreunt. Een einde waar je letterlijk stil van wordt en dat tot nadenken stemt. Hoewel de gehele cast oerdegelijk is, is dit helemaal Richard Widmarks film. Zijn performance tilt ‘The Bedford Incident’ met gemak boven de gemiddelde Koude Oorlog-film uit. Toch bijzonder dat uit dat mislukte project ‘Edge of Doom’ van Harris en Kubrick niet één maar zelfs twee uitstekende films gerold zijn!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Speciale vertoning: Eye Zomerprogramma Sidney Poitier & Denzel Washington 2022