The Book of Eli (2010)
Regie: Albert Hughes, Allen Hughes | 119 minuten | actie, drama, western, avontuur | Acteurs: Denzel Washington, Gary Oldman, Mila Kunis, Michael Gambon, Malcolm McDowell, Jennifer Beals, Ray Stevenson, Tom Waits, Lateef Crowder, Frances de la Tour, Chris Browning, Evan Jones, Don Tai, Joe Pingue, Lora Cunningham, Scott Michael Morgan, Luis Bordonada
Stel je eens een wereld voor waarin je moet vechten om te overleven. Een wereld waarin water en voedsel schaars is. Een wereld van dood en verderf. Steden zijn uitgestorven, wegen onbegaanbaar, de aarde verschroeid. Het zijn de tekenen van een catastrofale vernietiging van de wereld. De beschaving is verdwenen, anarchie viert hoogtij. De wegen behoren toe aan gewelddadige bendes die niets en niemand ontzien. Hier kun je worden omgebracht voor een paar schoenen, een paar druppels water, of zomaar. Dit is de wereld die The Hughes Brothers hebben gecreëerd voor hun postapocalyptische science-fictionepos ‘The Book of Eli’ (2010), waarin Denzel Washington de moderne profeet mag uithangen. Als Eli is hij een man met een missie. Al dertig jaar is hij op weg om zijn doel te bereiken. Onderweg trotseert hij de meest gevaarlijke situaties. Want hoewel hij vredelievend van aard is, wordt hij door de omstandigheden gedwongen zich vijandig op te stellen richting de kwaadwillenden die zijn pad kruisen. En dat zijn er nogal wat. Gelukkig maar dat Eli wel raad weet met zijn machete en geïmproviseerde pijl en boog.
‘The Book of Eli’ doet in de basis sterk denken aan een western: de eenzame strijder komt in een verlaten stadje waar het tot een confrontatie komt met de corrupte sheriff en zijn agressieve medestanders. De ‘sheriff’ heeft echter plaatsgemaakt voor een getergde despoot die profiteert van het feit dat hij de enige geletterde is in de wijde omtrek. Deze Carnegie (Gary Oldman) is net als Eli een toonbeeld van vastberadenheid. Hij zoekt al jaren naar dat ene boek, dat hem de absolute macht kan schenken. En laat nu vreemdeling Eli, die toevallig op doorreis is in zijn stad, het enige exemplaar dat er nog van dat boek bewaard is gebleven, in bezit hebben. Carnegie stuurt aanvankelijk zijn stiefdochter Solara (Mila Kunis) om Eli op te vleien, maar die laat zich niet om de tuin leiden. Hij moet zijn weg vervolgen om zijn missie te volbrengen en de uiteengevallen samenleving nieuwe hoop te geven. De jonge Solara reist hem al snel achterna, met in haar kielzog Carnegie en consorten, die er alles voor over hebben om het mysterieuze boek van Eli af te pakken.
De tweeling Albert en Allen Hughes brak in 1993 door met het krachtige misdaaddrama ‘Menace II Society’. Ze waren toen de twintig net gepasseerd. Met de films die volgden – waaronder ‘Dead Presidents’ (1995) en ‘From Hell’ (2001) toonden ze aan op uitermate kundige wijze een grimmige sfeer te kunnen creëren. ‘The Book of Eli’ blinkt dan ook uit in zijn schets van een desolate, ontaarde en grauwe wereld. De film opent met Washington die in een vervallen wildernis zijn pijl en boog richt op een kale kat. Je moet wát eten. Vervolgens struint hij verlaten huizen af naar bruikbare spullen. Een paar schoenen van een man die zichzelf heeft opgehangen in de voorraadkast, daar kan hij wel wat mee. De opening zet direct de toon. De complete film is geschoten met een grijze waas over de lens, lijkt het wel. Dat grimmige en grauwe sfeertje hakt er zeker in, zeker als je de ongure types ontmoet waar Eli mee moet zien af te rekenen. The Hughes Brothers zijn veel dank verschuldigd aan cinematograaf Don Burgess en production designer Gae Buckley. Ook de imponerende score van Atticus Ross draagt in belangrijke mate bij aan het creëren van de juiste doemsfeer.
Waar de film in visueel opzicht imponeert, schiet ‘The Book of Eli’ wat het scenario betreft aardig tekort. De insteek is veelbelovend, maar in de uitwerking schort het aan alle kanten. Scriptschrijver Gary Whitta geeft ons nauwelijks tot geen houvast waar het de personages betreft. Wie zijn ze, waar komen ze vandaan? Geen idee. Het is dat deze film met Washington en Oldman twee hoofdrolspelers in huis heeft die ook zonder de richtlijnen van een script iets interessants van hun karakter kunnen maken. Ook het verhaal blijft aan de oppervlakte. Zo wordt slechts terloops verteld wat er dertig jaar eerder gebeurd is, waardoor de wereld geworden is zoals ze is. Dat het geheimzinnige boek van Eli een Bijbel is, zal niemand verbazen (zijn naam zegt in feite al genoeg). De religieuze inslag van deze film blijft lang op de achtergrond, maar tegen het einde neemt deze steeds meer de overhand waardoor de film iets van een religieus pamflet lijkt te krijgen. Op een moraliserende preek zitten de meeste bioscoopgangers echter niet te wachten, zeker niet als hij je zo de strot door wordt geduwd als hier. De twist aan het einde pakt helaas ook niet uit zoals hij bedoeld is, omdat hij een beetje uit het niets komt vallen.
Het prima acteerwerk van vrijwel de gehele cast (let vooral ook op de geweldige bijrollen van Michael Gambon en Frances de la Tour als twee geflipte kannibalen met een compleet magazijn aan wapens onder de sofa – en de door Malcolm McDowell gespeelde, met Einsteinkapsel uitgedoste bibliothecaris!) doet niets af aan het feit dat deze film in zijn geheel toch wat tegenvalt. ‘The Book of Eli’ is een knap gemaakt visueel hoogstandje, dat de grimmige sfeer van verdoemenis op uitstekende wijze op het witte doek brengt. Het is echter ook een film die vanwege een gebrekkig script zijn doel rakelings mist. Je vóelt gewoon dat er meer in had gezeten en juist dát besef overheerst wanneer de aftiteling voorbij glijdt.
Patricia Smagge
Waardering: 3
Bioscooprelease: 4 maart 2010