The Book Thief (2013)

Regie: Brian Percival | 131 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Geoffrey Rush, Emily Watson, Sophie Nélisse, Ben Schnetzer, Nico Liersch, Sandra Nedeleff, Kirsten Block, Joachim Paul Assböck, Carina N. Wiese, Matthias Matschke, Hildegard Schroedter, Ludger Bökelmann, Rafael Gareisen, Gotthard Lange, Martin Ontrop

De Tweede Wereldoorlog is in film een geliefd thema. Daarin gaat een discussie schuil over de authenticiteit van het getoonde.  Mag de filmmaker zich veroorloven een artistieke vrijheid in acht te nemen of kan er niet worden getoornd aan de verschrikkingen van de oorlog? Het is een heikel debat waarin het niet makkelijk kiezen is. Het argument van de massale Jodenvervolging staat natuurlijk als een huis, maar er is meer dan dat. Het overgrote deel van de betrokkenen waren onschuldige bijstanders voor wie het leven normaler verliep. De representatie daarvan verdient ook een kans. Maar dan moeten ook deze films een grote mate van accuratesse bevatten.

Daar gaat het bij boekverfilming ‘The Book Thief’ al snel faliekant mis. De film vertelt over de jonge Liesel (Sophie Nélisse). Door haar communistische moeder wordt ze achtergelaten bij een pleeggezin in een idyllisch Duits dorpje. Haar nieuwe moeder Rosa (Emily Watson) is de dominante vrouw des huizes, haar man Hans (Geoffrey Rush) de zachtaardige en soignerende vader. Onder aanmoediging van Hans leert de analfabetische Liesel lezen en schrijven. Maar dan breekt de oorlog in volle hevigheid uit. De familie verschuilt een Joodse vluchteling die Liesels vuur voor de literatuur verder aanwakkert. De kracht van woorden en verbeelding is hun enige manier om te ontsnappen aan de grauwe werkelijkheid van de oorlog.

Tot zover is er niet veel kwalijks aan de hand. Het verhaal is zoet, maar enigermate behapbaar. Het gaat in ‘The Book Thief’ vooral mis op het gebied van taal. In de openingsscène van de film wordt Duits gesproken. Geheel logisch in een film die zich in het land van de bezetter afspeelt. Maar dan, uit het niets, gaat de film over in het Engels. Een correcte uitspraak hebben de personages echter niet. Eerder is het een steenkolenvariant zoals het te horen is in het klassieke televisieprogramma ‘Allo Allo’. Daartussen zijn wel Duitse uitroepen als ‘nein’ te horen. Het is allemaal verre van consequent. Bovendien klinkt het ook nergens naar. Het acteerwerk en de dialogen zijn dientengevolge middelmatig. Alleen Rush als pleegvader Hans is integer genoeg om niet constant als een storend element over te komen.

Verder is de film oerdegelijk. ‘The Book Thief’ tentoonspreidt bijvoorbeeld nergens een origineel idee om de innerlijke belevingswereld van de gebruikte literatuur te visualiseren. De cinematografie staat in de eerste plaats in dienst van het opwekken van valse emoties. Daarnaast is de backstory van de personage ondermaats. Ook hier lijkt relevante informatie in het adaptatieproces gepasseerd te zijn ten faveure van het emotioneel effect. Daardoor ontstaan er ook grote gaten in het verhaal.

Door het verwarrende taalgebruik is ‘The Book Thief’ een verkrampte transitie van boek naar film geworden. Bovendien neemt het een hinderlijk loopje met de werkelijkheid. De voice-over van de Dood is een makkelijke poging om toch nog enige ernst aan het verhaal te geven. De bijkans feeërieke muziek van John Williams heeft ook niks met oorlog van doen. De matig geregisseerde infantiliteit spat er van af. Dit is niet de manier om de Tweede Wereldoorlog te verbeelden. Ons eigen ‘Oorlogswinter’ was beter.

Wouter Los

Waardering: 1.5

Bioscooprelease: 27 maart 2014
DVD- en blu-ray-release: 23 juli 2014