The Cement Garden (1993)

Regie: Andrew Birkin | 105 minuten | drama | Acteurs: Andrew Robertson, Charlotte Gainsbourg, Alice Coulthard, Ned Birkin, Sinéad Cusack, Hanns Zischler, Jochen Horst

Het is altijd weer een opluchting als een boekverfilming de moeite van het maken waard blijkt; het gebeurt maar zelden dat een film het boek zelf overstijgt en als het dan ook nog eens een topauteur als Ian McEwan betreft moet je goud in handen hebben. Het laatste geldt voor het Europees gefinancierde ‘The Cement Garden’- tijdens een hete zomer in een kaalgeslagen Londense wijk geschoten. De bedrieglijk onschuldige wereld van McEwan laat zich uitstekend verfilmen, toont Andrew Birkin met deze stille klassieker aan. OK, het geprezen boek met dezelfde titel wordt trouw gevolgd, maar film kan verbeelden wat woorden nooit zal lukken. ‘The Cement Garden’ begint met een scène waarin de veertienjarige Jack zich masturbeert op zijn kamer; op het moment dat hij klaarkomt sterft zijn vader aan een hartaanval in de tuin…

Als moeder haar echtgenoot na een ziekbed volgt in de dood creëren de vier kinderen onder leiding van eerstgeborene Julie een zwartomrande idylle waarin de verhoudingen heel anders liggen dan in een gangbaar gezin, wat door Birkin als volstrekt natuurlijk wordt gepresenteerd. De desolate omgeving contrasteert prachtig met de warme maar onheilspellende cocon die de vier spinnen. De broeierige sfeer tussen Jack en Julie (een fantastische Gainsbourg) beheerst de film. Het spanningsveld tussen de twee seksueel ontluikende tieners wordt zorgvuldig opgebouwd aan de hand van het gedeelde geheim rond het verborgen houden van de overleden moeder en de daarmee gepaard gaande verwijdering van de buitenwereld, die slechts nog wordt binnengedrongen door een vrijer van Julie (Jochen Horst) die één en ander begint te vermoeden.

Het onderwerp tienerincest wordt zonder omhaal maar toch gevoelig behandeld. De grote kracht van de film is haar intieme karakter, tot stand gebracht door een kleine groep vertrouwden. Het familie-aspect is bij de makers ruim aanwezig, want Andrew Birkin is de oom van Gainsbourg en zoontje Ned speelt Tom, een bijzondere rol omdat de zesjarige een groot deel van de film een meisje mag zijn. De debuterende Andrew Robertson is een lamlendige, egoïstische en tegelijkertijd vertederende Jack; Gainsbourg toont alle aspecten van de ontbolsterende jonge vrouw en moedert, manipuleert en charmeert op een onweerstaanbaar sensuele, androgyne manier.

Het eindbeeld is dat van een amoreel, transseksueel paradijsje, dat door Birkin niet afgewezen wordt, maar ook niet gepropageerd; moreel commentaar ontbreekt – net als in het boek – volledig. ‘The Cement Garden’ is echter zo’n krachtige film over intimiteit en de schaduwzijde ervan dat hij alle controverse overstijgt, al zullen vele ouders hun bloedjes om begrijpelijke redenen voor deze film willen behoeden. Nog een lichte noot tot slot: Madonna baseerde haar nummer ‘What it feels like for a girl’ op een quote van Charlotte Gainsbourg uit ‘The Cement Garden’.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 8 juli 1993