The Circle – Der Kreis (2014)

Regie: Stefan Haupt | 102 minuten | documentaire, drama, romantiek | Acteurs: Matthias Hungerbühler, Sven Schelker, Babett Arens, Aaron Hitz, Martin Hug, Peter Jecklin, Ueli Jäggi, Sebastian Ledesma, Marie Leuenberger, Matthias Meier, Markus Merz, Antoine Monot Jr., Sven Schelker, Ruth Schwegler, Maja Stolle, Marianne Sägebrecht, Anatole Taubman, Stefan Witschi

Homo-emancipatie is nog altijd een work in progress. Wanneer die emancipatie is voltooid is net zo min te zeggen als wanneer zij precies is begonnen. Wel is het zeker dat ‘Der Kreis’ een belangrijke rol heeft gespeeld. Deze Zwitserse vereniging van homoseksuele mannen kreeg het in 1957 zwaar te verduren toen de politie van Zürich een klopjacht op hen opende. Die jacht zou nog jaren duren.

Wie waren de leden van ‘Der Kreis’ en waarom werden zij opgejaagd wild? In het docudrama ‘The Circle’ (‘Der Kreis’) krijgen we een antwoord hierop. Hoofdrolspelers zijn Röbi Rapp en Ernst Ostertag, een jong homoseksueel stel. Ernst is leraar, Röbi kapper. In zijn vrije tijd transformeert travestiet Röbi tot een zwoele zangeres die liederen zingt op het jaarlijkse gala.

Om iets van de toenmalige context te begrijpen is een flinke hoeveelheid achtergrondinformatie nodig. Het verwerken daarvan in een speelfilm is tricky. Gekunstelde dialogen of een wijsneuzerige voiceover liggen dan op de loer. Toch zijn gespeelde scènes hier hard nodig: om de beklemming van die periode mee te krijgen en om de zuivere liefde van de twee mannen te beleven. Daarom wisselt ‘The Circle’ gespeelde scènes af met interviews en archiefbeelden. Dit blijkt prima te werken, ook al omdat de afwisseling tussen drama en docu steeds perfect getimed is.

Wat opvalt in ‘The Circle’ is het nagenoeg ontbreken van clichés. Terwijl Ernst nooit voor zijn geaardheid durft uit te komen, wordt Röbi in alle vrijheid opgevoed door zijn moeder. Dat verwacht je niet in een eenvoudig Zwitsers milieu rond de jaren 50. Nog minder clichématig is de reden waarom de Zwitserse politie plots een heksenjacht begint. Die heeft gek genoeg van alles te maken met de moord op homoseksuele mannen.

Terwijl ‘The Circle’ een  unieke episode uit de homo-emancipatie belicht, vertelt ze tegelijk een veel algemener verhaal over onderdrukking en verzet. Ze vertelt hoe bevrijding nooit zonder alledaagse helden kan en hoe zo’n strijd altijd slachtoffers eist. Ze vertelt ook hoe onderdrukte haatgevoelens soms maar een vonkje nodig hebben om te ontbranden. Waarmee dit docudrama niet alleen meeslepend is maar universeel en van alle tijden.

Henny Wouters

‘The Circle’ verschijnt donderdag 20 november 2014 op DVD.