The Cranes Are Flying – Letyat zhuravli (1957)
Regie: Mikhail Kalatozov | 95 minuten | drama, romantiek, oorlog | Acteurs: Tatyana Samoylova, Aleksey Batalov, Vasili Merkuryev, Aleksandr Shvorin, Svetlana Kharitonova, Konstantin Kadochnikov, Valentin Zubkov
Veel westerse films over de Tweede Wereldoorlog gaan over het offensief van de Amerikanen tegen de nazi’s. Vaak zijn de schijnwerpers gericht op de dappere soldaten die heldhaftig vechten op het slagveld. ‘The Cranes Are Flying’ van de Georgisch-Russische regisseur Mikhail Kalatozov laat een andere kant van de oorlog zien die zich afspeelt in de Sovjet-Unie. Op 22 juni 1941 begint de invasie van Nazi-Duitsland en wat volgt is een gigantisch bloedblad tot de overgave van de nazi’s. Kalatozov laat de andere kant van oorlogstijd zien en focust meer op het leven van de doorsnee burger, in het bijzonder Veronika. Haar leven verandert van het ene op het andere moment. Het is de start van een onzekere en angstige periode van haar leven.
‘The Cranes Are Flying’ draait om Veronika, een jonge vrouw wonend in Moskou. Ze heeft een relatie met Boris, een fabrieksarbeider die een huis deelt met zijn familie. Veronika kijkt graag naar overvliegende kraanvogels, een symbool die voor haar wellicht een teken zijn van vooruitgang. Ze hoopt dat Boris haar ten huwelijk zal vragen, zodat ze de volgende stap in haar leven kan zetten. Boris heeft echter andere plannen. Op de dag dat de nazi’s de Sovjet-Unie binnenvallen, meldt Boris zich vrijwillig aan om te vechten voor zijn vaderland. Veronika is ontroostbaar, maar zijn besluit staat vast. Op de dag van afscheid ontstaat er een dusdanig grote menigte dat de twee geliefden elkaar niet meer treffen. Tot overmaat van ramp wordt het huis van Veronika gebombardeerd en haar ouders overlijden. Veronika trekt in bij haar schoonfamilie terwijl ze wacht op brieven van Boris. Ze hoort niks meer van hem, maar geeft de hoop niet op. Tussen alle bombardementen en ellende door, ziet de neef van Boris zijn kans schoon om Veronika zijn vrouw te maken.
Het verhaal van Veronika en Boris is tragisch en uitzichtloos. Er ontstaat een mooi contrast tussen het leven van Boris aan het front en de emotionele strijd die Veronika heeft met zichzelf. De Sovjet-Unie heeft zwaar te lijden met alle gevolgen van dien. Kalatozov laat dit leed zien door fascinerende, lange scènes met veel figuranten die allen verdriet en angst uitstralen. Hierdoor ontstaat er een extra lading aan emotie die de ernst van de situatie onder het volk uitvergroot. Het is verfrissend om het verdriet van de Tweede Wereldoorlog te volgen door de ogen van een gemiddelde burger. Veronika’s situatie is niet uitzonderlijk; er zijn met haar duizenden andere vrouwen die hetzelfde moeten doorstaan. De vijand komt dan ook geen enkel moment in beeld en is in het geval van Veronika ook niet erg relevant. De film draait om de complicaties die twee geliefden hebben in oorlogstijd. ‘The Cranes Are Flying’ is een moderne film voor de periode waarin het gemaakt is. De dramatische scènes van Veronika met Boris en zijn familie doen denken aan klassieke Hollywoodfilms uit de jaren 40 en 50 door de vele close-ups die focussen op de emotie van de acteurs. Kalatozov experimenteert veel met het contrast tussen licht en donker.
Ondanks dat Boris en Veronika weinig scènes met elkaar hebben, blijven hun momenten samen hangen in de gedachten van de kijker. Bijna iedere scène tussen hen is intens en komt tot leven door het uitstekende acteren. Regelmatig worden er shots genomen van bovenaf, alsof de kraanvogels op het begin van de film neerkijken van een veilige hoogte op de tragiek die zich afspeelt op het kale en verlaten land. ‘The Cranes Are Flying’ is een unieke film op zowel het gebied van verhaal als camerawerk. Zelden is de hartverscheurende periode van de Tweede Wereldoorlog zo beeldschoon neergezet in een speelfilm.
Job Vijftigschild
Waardering: 5
Bioscooprelease: 9 januari 2025