The Defiant Ones (1958)

Regie: Stanley Kramer | 96 minuten | drama, thriller, misdaad | Acteurs: Tony Curtis, Sidney Poitier, Theodore Bikel, Charles McGraw, Lon Chaney Jr., King Donovan, Claude Akins, Lawrence Dobkin, Whit Bissell, Carl Switzer, Kevin Coughlin, Cara Williams, Harold Jacob Smith, Nedrick Young

Twee ontsnapte gevangenen, een blank en een zwart, die aan elkaar vastgebonden zitten. Noodgedwongen moeten ze hun vlucht door de zuidelijke staten gezamenlijk ondernemen. Regisseur en producent Stanley Kramer zag in Marlon Brando en Sidney Poitier de perfecte hoofdrolspelers voor zijn film ‘The Defiant Ones’ (1958). Beide acteurs wilden graag meespelen in de film. Poitier was ook beschikbaar, in tegenstelling tot Brando, die druk was met de opnamen van ‘Mutiny on the Bounty’ (1962). Omdat die film maar niet op wilde schieten en Kramer liever niet zag dat ook Poitier zou moeten afhaken, voelde de regisseur zich gedwongen op zoek te gaan naar een andere hoofdrolspeler. Tal van grote Hollywoodsterren werden gepolst voor de rol van John ‘Joker’ Jackson, maar niemand hapte toe. Tot Tony Curtis gevraagd werd. Curtis, die tot dan vooral gecast werd als mooie jongen en nauwelijks de kans had gekregen om te laten zien wat hij in zijn mars heeft, wilde dolgraag meespelen in ‘The Defiant Ones’. Kramer nam het risico en werd beloond met een geweldige performance van zowel Poitier als Curtis.

Joker Jackson (Curtis) en Noah Cullen (Poitier) zijn twee gedetineerden die aan elkaar vastgebonden achterin een truck zitten, op weg naar een werkkamp. Wanneer de vrachtwagen crasht, blijken Joker en Noah de enige overlevenden te zijn. Ze weten te vluchten vóór de politie, onder aanvoering van de plaatselijke sheriff Max Muller (Theodore Bikel), op de plaats van het ongeluk arriveert. Terwijl zij een zoekactie op touw zetten, proberen Joker en Noah weg te komen. Maar hun onderlinge wantrouwen en haat bemoeilijkt een vreedzame samenwerking. Oneindige discussies en vechtpartijtjes houden hen op. Hoe langer ze echter met elkaar opgescheept zitten, hoe toleranter ze ten opzichte van elkaar worden. De gevaarlijke situaties die ze onderweg tegenkomen, versterken hun band. Bij een afgelegen boerderij lijken hun wegen te scheiden. Eindelijk worden ze verlost van de ketting die hen samenhoudt. Een eenzame, smachtende vrouw (Cara Williams) werpt zich op Joker en ze maken plannen om er samen vandoor te gaan. Wanneer Joker echter ontdekt dat Noah gevaar loopt, moet hij een keuze maken: redt hij zichzelf, of redt hij zijn vluchtmakker?

‘The Defiant Ones’ was een groot succes, zowel bij de pers als bij het publiek. De film ontving negen Oscarnominaties – waaronder die voor beste film, beste regie en beste acteur voor zowel Curtis als Poitier – en verzilverde er twee (beste scenario en beste camerawerk). Die successen hebben ongetwijfeld te maken met de rassenthematiek die Kramer aanhaalt en ook tientallen jaren later staat de boodschap voor (interraciale) tolerantie nog altijd als een huis. Wie ‘The Defiant Ones’ heel kritisch bekijkt, zal zien dat Kramer – en scenarioschrijvers Nedrick Young en Harold Jacob Smith – niet altijd even subtiel te werk gaat en niet alle gebeurtenissen even geloofwaardig zijn – voor de regisseur lijkt het vooral van belang dat zijn roep om verdraagzaamheid overkomt bij het publiek. Al het andere is bijzaak. De film oogt derhalve sober – slechts een enkele keer laat Kramer een frivoliteit toe in het camerawerk – en eenvoudig. De enige muziek die voorbij komt, is hetzij afkomstig uit de keel van Sidney Poitier, hetzij uit het transistorradiootje dat Carl (‘Alfalfa’ uit ‘De Boefjes’) Switzer met zich meedraagt tijdens de zoektocht naar de ontsnapte gevangenen.

Geen uitbundig camerawerk dus, maar wel ijzersterk acteerwerk. Sidney Poitier is steevast goed en laat ook hier zien waarom hij tot de beste acteurs van zijn generatie behoort. Deze Noah Cullen is dan misschien minder gedistingeerd dan de meeste personages die hij speelde, maar Poitier is ook als bevooroordeelde crimineel erg geloofwaardig. De grote ster van ‘The Defiant Ones’ is echter Tony Curtis. Eind jaren vijftig wist hij eindelijk zijn imago van knap leeghoofd van zich af te schudden, met prachtige rollen in ‘Sweet Smell of Success’ (1957), ‘Some Like It Hot’ (1959) en deze film. Zijn rol in ‘The Defiant Ones’ leverde hem zijn enige Oscarnominatie uit zijn lange carrière op, en die waardering is meer dan terecht (zijn tegenstrevers waren naast Poitier ook Spencer Tracy voor ‘The Old Man and the Sea’ en Paul Newman voor ‘Cat on a Hot Tin Roof’, winnaar werd David Niven voor ‘Seperate Tables’ – het was een sterk jaar!). Meer nog dan Poitier geeft Curtis zijn personage in ‘The Defiant Ones’ diepgang en intensiteit. In kleinere rollen vallen vooral Theodor Bikel, Cara Williams (beide kregen eveneens een Oscarnominatie) en Lon Chaney Jr. (als voorman in gewetensnood) op.

‘The Defiant Ones’ gaat soms wat kort door de bocht om zijn boodschap aan de man te brengen, maar staat nog altijd als een huis. Hoe je het ook wendt of keert, ook nu kunnen veel mensen een lesje in tolerantie – opgelegd of niet – nog goed gebruiken. Dat is voornamelijk te danken aan het geweldige spel van hoofdrolspelers Sidney Poitier en Tony Curtis, die meeslepende performances brengen. Vooral Curtis is beter dan ooit; hij toonde met zijn rol als Joker Jackson aan meer in huis te hebben dan menigeen ooit voor mogelijk hield.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Speciale vertoning: Eye Zomerprogramma Sidney Poitier & Denzel Washington 2022