The Dmitriev Affair (2023)

Regie: Jessica Gorter | 93 minuten | documentaire

De massagraven van dissidenten uit het tijdperk Stalin (1922-1953) zijn een doorn in het oog van de propagandamachine van de regering Poetin. In ‘The Dmitriev Affair’ volgt de sociaal bewogen documentairemaakster Jessica Gorter (‘De rode ziel’) de man die in 1997 zo’n graf vond en de inhoud openbaarde.

In de jaren na zijn vondst deed deze Joeri Dmitriev langdurig archiefonderzoek, organiseerde hij herdenkingen en werd hij een boegbeeld van de mensenrechtenorganisatie Memorial. In 2016 volgde een anonieme aantijging dat hij bewust pornografische foto’s van zijn pleegdochter had gemaakt. Gorter had Dmitriev toen al bezocht voor ‘De rode ziel’, een docu over Russische trauma’s.

Dmitriev zit nu in een strafkamp en Memorial is ontbonden. Een aanzienlijk gedeelte van de documentaire is opgenomen in zijn woonhuis, tijdens het huisarrest voorafgaand aan de huidige detentie. Gorter verwerkt fragmenten van de Russische staatstelevisie in haar documentaire, zodat zij niet te zeer ‘embedded’ overkomt en kijkers de propaganda beter in beeld krijgen.

Dmitriev werd als baby verlaten door zijn biologische ouders, en zette zich als pleegvader en onderzoeker in voor een brede groep lotgenoten. “De mensen hebben het recht te weten waar hun familie vandaan komt”, stelt de timide man met trekken van Raspoetin in een van vele vertrouwelijke gesprekken met Gorter, in een voortkabbelende, degelijke documentaire.

Wat vooral opvalt is de rust die Dmitriev uitstraalt. Bijna lethargie is het, vergelijkbaar met het vertrouwen dat een gelovig mens heeft in het hiernamaals. Tegelijkertijd zie je hem lijden; het heeft ook iets tragisch. Misschien is juist het in beeld brengen van de tragische machteloosheid van het individu in Rusland de doorslaggevende boodschap van deze documentaire.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3

Bioscooprelease: 8 juni 2023