The Dream – Ahlaam (2005)

Regie: Mohamed Al-Daradji | 110 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Aseel Adil, Basher Al-Majidi, Mohamed Hashim, Kaheel Khalid, Mortadha Saadi

De sinds 1995 in Nederland wonende Al-Daradji baseerde zijn film ‘The Dream’ op de echte levens van drie Irakese burgers die in een psychiatrische inrichting zaten tijdens de oorlog en nam zijn film op onder levensbedreigende omstandigheden. Hij is met zijn crew zowel door Irakese rebellen als door Amerikaanse strijdmachten ontvoerd of mishandeld en was genoodzaakt om met vuurwapens uitgerust zijn film te draaien. Ondanks alles heeft hij doorgezet en is hij erin geslaagd om een volledige film te realiseren in een hectisch, platgeschoten, en beduidend onveilig Baghdad. Het was, vanwege deze barre omstandigheden, de enige film die in 2003 gemaakt werd in Irak.

Op zich is dit al een hele prestatie, maar het is ook nog eens een coherente film geworden die het kijken waard is. Het zijn vooral toon van de film, de onbestemde gevoelens van de personages, en de authentieke beelden van Baghdad die de kracht van de film bepalen. Op plotniveau gebeurt er weinig dat onze aandacht in sterke mate opeist, wat ten dele komt door de marginaal geschetste of gemotiveerde personages. Muitende soldaat Hasan (Kaheel Kalid) is in theorie een interessant figuur, maar er wordt teveel nadruk gelegd op zijn trauma met betrekking tot de kale plek op zijn hoofd. Zijn vriend Ali (Basr Al-Majidi), die hem na een Amerikaanse bomaanval probeert te redden en in het laatste gedeelte van de film Baghdad rondzwerft om weggelopen psychiatrische medepatiënten te zoeken, is al wat boeiender, al helpen de verdwazing en de monotonie van het einde van de film weinig mee aan identificatie. Ahlaam (Aseel Adil) moet het emotionele middelpunt van de film vormen, in haar eeuwige zoektocht naar haar verloofde, die op de dag van de trouwerij werd ontvoerd. Adil slaagt hier wonderwel in, als je ervan uitgaat dat we weinig in haar leven met hem geïnvesteerd hadden. Enkele pittoreske scènes waarin hun liefde bleek zijn dan wel ingevoegd, maar deze zijn vrij schetsmatig en zo overduidelijk hoopvol en romantisch dat je op je klompen aanvoelt dat dit eeuwige verbond tragisch verwoest gaat worden.

Maar deze kritiekpunten zijn niet heel bezwaarlijk, aangezien de toon van de film, de politieke context, en het drukkende gevoel van droefheid en ontreddering in deze personages krachtig de boventoon voeren. Vanaf de openingsmomenten van de film, de bekende nachtelijke beelden (en geluiden) van een Baghdad dat gebombardeerd wordt en in brand staat zijn we als toeschouwer bij de les en blijven we dit. De omgeving in Baghdad is door Al-Daradji effectief ingezet om zowel de betrekkelijk rustige, ongeschonden situatie van vóór de bombardementen te tonen, als de troosteloosheid van de straten en vervallen gebouwen. Het moet niet makkelijk zijn geweest om deze verschillende aspecten van Baghdad nu nog te tonen, en het geeft aan dat Al-Daradji een goed filmersoog heeft.

Politiek gezien gaat de regisseur geen aanklacht uit de weg. Er wordt zowel stelling genomen tegen het regime van Saddam als tegen de Amerikaanse “bevrijders”. Men is blij dat Saddam weg is, maar voelt zich tegelijkertijd gekleineerd en machteloos met betrekking tot de Amerikaanse soldaten, die niet het recht hebben om daar de scepter te zwaaien en soms lukraak, zonder voldoende motivaties, militaire acties uit te voeren. Wanneer burgers respectloos en zonder uitleg, uit een gebouw worden gezet, waar de vermiste Adil zich heeft verscholen, omdat dit gebombardeerd dient te worden vanwege vermoedelijke inzittende terroristen, verwoorden de burgers al deze gedachten bijna letterlijk tegen de Amerikaanse soldaten.

Het gevoel van ontheemding, van het onvermogen over je eigen lot en leven te kunnen beschikken in deze roerige tijden in Irak en Baghdad, is wat bij vrijwel alle personages troef is en dit is ook wat tot de film uiteindelijk zijn emotionele kracht bezorgt. Dat de machinaties van de plot en uitdieping van de personages dan wat minder sterk naar voren komen, is van ondergeschikt belang. ‘The Dream’ is een bewonderenswaardig werk geworden, niet alleen door het feit dat hij überhaupt gemaakt kon worden, maar ook door het unieke tijd- en plaatsbeeld dat de film verschaft en de mate waarin de regisseur erin geslaagd is een stem en een hart te geven aan de inwoners van Baghdad.

Bart Rietvink