The Elephant Man (1980)

Regie: David Lynch | 125 minuten | drama | Acteurs: Anthony Hopkins, John Hurt, Anne Bancroft, John Gielgud, Wendy Hiller, Freddie Jones, Michael Elphick, Hannah Gordon, Helen Ryan, John Standing, Dexter Fletcher, Lesley Dunlop

Cultregisseur David Lynch staat niet bekend om zijn publieksvriendelijke films. Het gros van de producties van zijn hand zijn moeilijke, complexe films die zijn gehuld in mysteriën en surreële gebeurtenissen. In 1980 maakte de eigenzinnige filmmaker misschien wel zijn meest toegankelijke werk tot nu toe: The Elephant Man.

De film is gebaseerd op het leven van een man die echt heeft bestaan. John Merrick leefde in het Victoriaanse Londen rond het einde van de vorige eeuw. Door zijn misvormde uiterlijk, door een geboorteafwijking, kreeg hij de bijnaam ‘Elephant Man’. Het begin van zijn leven was een hel voor Merrick, omdat hij onder zeer slechte omstandigheden als circusfreak werd tentoongesteld. De film begint als Merrick door de dokter Frederick Treves in huis wordt opgenomen en zo een menswaardiger leven krijgt.

Al snel ontdekt hij dat er onder het afstotelijke uiterlijk van Merrick een intelligente, zachtaardige man schuil gaat die een zo normaal leven wil leiden. Maar in een maatschappij waarin alles om uiterlijk vertoon draait is dat bijna onmogelijk. Tussen de regels door werpt regisseur Lynch de vraag op hoe deze ‘olifant man’ in onze ‘beschaafde’ tijd zou worden behandeld. Zouden wij hem beter behandelen dan toen?

Deze vraag is pijnlijk, omdat er veel gelijkenissen te vinden zijn tussen de oude Victoriaanse maatschappij en de wereld waarin we nu leven. Ook nu geldt er een heersend schoonheidsideaal waaraan iedere inwoner wordt geacht aan te voldoen. Mensen die hier niet aan voldoen, worden in feite ook buitengesloten van de maatschappij. Dikke mensen, dwergen en gehandicapten worden niet echt omarmd in ons systeem. Om bij een groep te horen gaan mensen heel ver, denk aan plastische chirurgie. Men wordt beoordeeld op het uiterlijk en dan pas het innerlijk. Dat was in het oude Londen niet anders.

Maar er gloort hoop, er zullen altijd mensen zijn die zich niet aanpassen aan de mening van de menigte. Zo’n mens was Treves (althans in deze film). De liefde en zorg die deze dokter geeft aan zijn gast is ontroerend om te zien. Lynch schetst een ontroerend beeld door de scènes met Merrick en Treves uitgebreid te tonen. Hopkins en Hurt (als Merrick) acteren erg goed. Door hun personages zowel hun goede als slechte kanten te laten zien, vervalt de film niet in het suikerzoete sprookje dat het had kunnen worden. Sentimenten worden niet geschuwd, maar Lynch houdt het binnen de perken.

Het pure, sobere en oprechte spel van de cast maakt de film heel goed inleefbaar. Alle karakters worden netjes voorgesteld, zodat je als kijker een band met ze opbouwt. ‘The Elephant Man’ is een mooie, ontroerende film.

Frank v.d. Ven

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 15 januari 1981
Bioscooprelease: 29 november 2018 (re-release)