The Eyes of Tammy Faye (2021)

Recensie The Eyes of Tammy Faye CinemagazineRegie: Michael Showalter | 126 minuten | drama, biografie | Acteurs: Jessica Chastain, Andrew Garfield, Cherry Jones, Vincent D’Onofrio, Mark Wystrach, Sam Jaeger, Louis Cancelmi, Gabriel Olds, Fredric Lehne, Chandler Head, Jay Huguley, Dan Johnson, Michael MacCauley, Grant Owens, Coley Campany, Craig Newkirk, Wes Jetton

Als je jezelf maar genoeg toetakelt voor een rol, dan komen de prestigieuze prijzen je vanzelf aangewaaid. Enorm gewichtsverlies of juist een flinke toename, grif gebruik van allerlei (gezichts)protheses en dikke lagen make-up; als je het als acteur overhebt om voor een rol zwaar te lijden, dan zit je geramd als er awards worden uitgereikt. Jessica Chastain kan erover meepraten. Eindelijk heeft ze haar Oscar te pakken. In haar geval was driemaal inderdaad scheepsrecht. Na nominaties voor ‘The Help’ (2012, bijrol) en ‘Zero Dark Thirty’ (2013, hoofdrol) – en vele andere prijzen voor haar werk in onder meer ‘Jolene’ (2008), ‘Take Shelter’, ‘The Tree of Life’ (beide 2011) en ‘A Most Violent Year’ (2014) – heeft ze met uitgerekend een van haar meest cartooneske rollen het felbegeerde beeldje mogen winnen. In ‘The Eyes of Tammy Faye’ (2021), over de opkomst en ondergang van tv-domineesvrouw Tammy Faye Bakker, is Chastain dankzij dikke lagen overdadige make-up, wang- en kinprotheses, een reeks pruiken en uitbundige kostuums haast onherkenbaar. Haar beste rol is dit zeker niet, dus werd Chastain beloond voor het feit dat ze zo toegewijd was dat ze dagelijks vier tot zeven (!) uur bij de grimeur zat en er zelfs blijvende huidschade aan overhield? Of was het meer een kwestie van tijd tot ze beloond zou worden voor het feit dat ze al veertien jaar achtereen op topniveau presteert en is het louter toeval dat die eer haar voor deze film ten deel viel?

In ons land zijn de Bakkers – ondanks die Nederlandse achternaam – lang zo bekend niet als in de VS, waar ze gedurende de jaren zeventig en tachtig tot de populairste ’televangelists’ behoorden, met een eigen tv-zender en zelfs een pretpark. Maar over de manier waarop ze hun honderdduizenden vrome en hondstrouwe kijkers geld aftroggelden en hun merkwaardige privéleven kun je zeker ook voor het Nederlandse publiek een intrigerende film maken. In 2000 al brachten Fenton Bailey en Randy Barbato de documentaire ‘The Eyes of Tammy Faye’ uit, waarbij ze de focus legden op het fenomeen Tammy Faye en zich hardop afvroegen in hoeverre zij op de hoogte was van de schimmige financiële praktijken van Jim, die er uiteindelijk voor zorgden dat hij wegens fraude in de gevangenis belandde. Regisseur Michael Showalter, de man achter de verrassend leuke multiculti-romcom ‘The Big Sick’ uit 2017, zag mogelijkheden om die docu uit te bouwen tot een speelfilm over Tammy Faye en Jim Bakker. Inhoudelijk voegt hij echter weinig toe aan wat Bailey en Barbato al bespraken, zodat Showalters ‘The Eyes of Tammy Faye’ vooral een excuus is voor Chastain en Andrew Garfield om zich eens lekker te laten gaan. Met deze topacteurs hoop je dat de karikaturen die Tammy Faye en Jim zijn menselijker worden, en Garfield en zeker Chastain weten absoluut onze aandacht vast te houden, maar van emotionele diepgang is helaas amper sprake. Het scenario van Abe Sylvia (“Nurse Jackie”) volgt de platgetreden paden van de biopic en durft verhaaltechnisch nergens verrassende keuzes te maken en komt niet met nieuwe inzichten, waardoor het voorspelbaar en gezapig overkomt.

Direct in de eerste scène word je als kijker geconfronteerd – in close-up – met de groteske Tammy Faye, als ze de grimeur van dienst vanuit de make-upstoel mededeelt dat de nepwimpers en opzichtig gestifte lippen absoluut dienen te blijven zoals ze zijn. Zonder ook maar een sprankje ironie overigens. Dan volgt de verplichte flashback naar Tammy Fayes vroege jeugd in het Minnesota van de vroege jaren vijftig, waar ze het als oudste van acht kinderen (en het enige van een andere vader) van Rachel (Cherry Jones), niet makkelijk heeft. Omdat ze het kind van een scheiding is, is ze geen graag geziene gast in pinkstergemeente, al trekt ze daar weinig van aan. Sterker nog, ze voelt een diepe connectie met het geloof en besluit te gaan studeren aan het North Central Bible College in Minneapolis, waar ze in 1960 Jim Bakker ontmoet. De twee hebben direct een klik, vooral omdat ze er beiden geen probleem mee hebben om rijkdom voor zichzelf na te streven en dat niet noodzakelijkerwijs hoeven te delen met minderbedeelden. Het is het begin van het geldbeluste leven dat de twee zullen leiden. Ze trouwen en stoppen met school om rond te trekken, het woord van God te verkondigen – hij met volkse preken en zij met poppenshows voor de kinderen – en gaan met de pet rond om geld in te zamelen voor hun eigen kerk. Dat Jim niet alles moet uitgeven om nog wat over te houden aan het einde van de rit, is een teken aan de wand.

Bijna aan de grond blijkt de redding nabij, met een buurman in het hotel die werkt bij het Christian Broadcasting Network van Pat Robertson (Gabriel Olds) én die fan is van de Bakkers. Het duurt niet lang of Jim weet bij Pat zijn eigen late night show af te dwingen. In korte tijd zijn ze zo populair en succesvol dat ze hun eigen netwerk – Praise the Lord (PTL) – oprichten in North Carolina en zelfs plannen hebben voor een christelijk themapark dat ze ‘Heritage USA’ dopen. Maar Jim zoekt steeds schimmigere wegen om de bontjassen van Tammy Faye te kunnen betalen en bovendien betrapt ze hem al worstelend op de vloer met business manager Fletcher (Louis Cancelmi), wat haar vermoedens aanwakkert dat Jim op mannen valt. Uit frustratie en eenzaamheid grijpt Tammy Faye naar pillen en vlucht in haar eigen affaire met een muziekproducent. Terwijl ze de hete adem van de belastingdienst en schuldeisers in hun nek voelen, stapelt de negatieve publiciteit rond dit ooit zo succesvolle koppel zich op.

Onze sympathie zou moeten liggen bij Tammy Faye, en Chastain weet haar onder al die make-up een bepaalde kwetsbaarheid mee te geven, maar ze blijft een oninteressante tante. Tammy Faye is niet bepaald van het snuggerste soort, die obsessie met schitterende juwelen en pompeuze bontjassen maakt haar kortzichtig. Daarom heeft ze ook niet in de gaten wat voor een charlatan Jim is… Daar staat tegenover dat ze echt niet op haar mondje gevallen is, gewoon haar plek opeist aan de tafel met de belangrijke heren en een lans breekt voor de LGBTQ-gemeenschap met een emotioneel tv-interview met een homoseksuele pastoor die aan aids lijdt. Dat ze haar nek durft uit te steken en weigert te discrimineren maakt haar bijna sympathiek, maar als ze in de volgende scène weer iets onnozels doet of zegt dan verdwijnt dat sprankje sympathie als sneeuw voor de zon. Dat ligt uiteraard niet aan Chastain, maar aan het script, dat geen enkele moeite doet om dieper te duiken in de ethische dilemma’s en ambiguïteit waar Tammy Faye mee worstelde. Daardoor heeft ‘The Eyes of Tammy Faye’ de diepgang van de gemiddelde soapserie – wat nog in het zadel geholpen wordt door het melodramatische karakter van de gebeurtenissen, ook al is het allemaal echt gebeurd.

Had Showalter hier een parodie van gemaakt, dan was deze film in al zijn overdaad wellicht nog best te pruimen geweest. Maar ‘The Eyes of Tammy Faye’ neemt zichzelf veel te serieus.

Patricia Smagge

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 3 februari 2022
VOD-release: 23 maart 2022 (Disney +)
Digital download-release: 23 maart 2022
VOD-release: 6 mei 2022